Фалсафа (ахлоқшунослик, эстетика, мантиқ)

Ushbu kitob O'zbekiston Respublikasi Oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi tomonidan tasdiqlangan namudaviy dastur asosida tayyorlangan «Falsafa (axloqshunoslik, estetika, mantiq)» fanidan ma'ruzalar matnidir. Ma'ruzalar matni axloqshunoslik, estetika, mantiq fanlarining maqsadi, muammolari, vazifalari, asosiy tushunchalari va qonun-qoidalarni yoritishga bag'ishlangan. Kitobda falsafaning asosiy bo'limlari bo'lgan axloq, estetika va mantiq fanlarining nazariy va amaliy masalalari chuqur tahlil qilingan. O'rta asrlar Sharq falsafasi, Yevropa falsafasi va jahon falsafa taraqqiyotining asosiy bosqichlari haqida ma'lumot berilgan. Shuningdek, zamonaviy falsafa va uning dolzarb muammolari yoritilgan.

Asosiy mavzular

Kirish: Vatanimizning kelajagi, farzandlarimizning kamoloti, mamlakatimizning jahon hamjamiyatidagi obro'yi-e'tibori falsafa fanini o'rganishdan kelib chiqadi. Talabalardan «Falsafa (axloqshunoslik, estetika, mantiq)» fanini o'zlashtirish jarayonida ushbu fanlarning maqsadi, muammolari, vazifalari, asosiy tushunchalari va qonun-qoidalari haqida tushunchaga ega bo'lishi talab etiladi.
Axloqiy tafakkur taraqqiyotining asosiy bosqichlari: Bu mavzu axloqning kelib chiqishi, mohiyati, taraqqiyoti, jamiyatdagi o'rni haqidagi qarashlarni o'rganadi. Qadimgi davrlardan boshlab, turli xalqlar va sivilizatsiyalar axloqiy tafakkurining rivojlanish bosqichlari, buyuk faylasuflarning axloqqa oid qarashlari haqida ma'lumot berilgan. Zamonaviy axloqshunoslikning rivojlanishi va uning asosiy yo'nalishlari ham ko'rib chiqilgan.
Axloqiy tamoyillar va me'yorlar. Axloqshunoslikning asosiy tushunchalari: Axloqiy tamoyillar va me'yorlar – bu axloqning asosini tashkil etuvchi qoidalar va talablardir. Ushbu mavzu axloqiy tarbiya, shaxsning ma'naviy kamoloti, axloqiy fazilatlar va illatlar, muhabbat, nafrat, adolat, vijdon kabi tushunchalar asosida tahlil qilingan. Axloqiy tarbiyaning ahamiyati va uni amalga oshirish yo'llari ham yoritilgan.
Shaxs axloqiy tarbiyasi: Shaxsning axloqiy tarbiyasi shaxsning ma'naviy kamolotga erishishining muhim sharti hisoblanadi. Ushbu mavzu shaxs tarbiyasining jamiyatdagi o'rni, axloqiy tarbiyaning zamonaviy yo'nalishlari, vositalari va usullari, oila, maktab, madaniyatning shaxs tarbiyasidagi o'rni haqida ma'lumot beradi. Shuningdek, ta'lim va tarbiyaning yaxlitligi, o'z-o'zini tarbiyalash kabi masalalar ham ko'rib chiqilgan.
Estetik tafakkur taraqqiyotining asosiy bosqichlari: Mavzu estetikaning mohiyatini, uning paydo bo'lishi va rivojlanish bosqichlarini o'rganadi. Qadimgi yunon faylasuflari, o'rta asr Sharq mutafakkirlari, Yevropa estetik qarashlari va zamonaviy estetika taraqqiyoti haqida ma'lumot beradi. G'ozallik, san'at va uning jamiyatdagi o'rni, estetik zavq va didning ahamiyati tahlil qilingan.
Estetikaning asosiy tushunchalari: Estetika – bu g'ozallikning mohiyatini o'rganuvchi fan. Ushbu mavzu estetikaning asosiy tushunchalari, ya'ni nafosat, g'ozallik, ulug'vorlik, fojia, kulgu kabi tushunchalarning mohiyati va mazmuni, ularning o'zaro aloqadorligi va san'atdagi ifodasi bilan tanishtiradi. Estetik ong, estetik idrok va estetik faoliyatning mohiyati ham ochib berilgan.
Badijiy asarni estetik idrok etish va estetik tarbiya: Badijiy asarni estetik idrok etish – bu san'at asarini tushunish va baholash jarayoni. Ushbu mavzu badijiy asarlarni estetik idrok etishning nazariy va amaliy masalalari, estetik tarbiya va uning vositalari, san'atning tarbiyaviy ahamiyati haqida ma'lumot beradi. Xususan, badiiy adabiyot, musiqa, tasviriy san'at va boshqa san'at turlari vositasida estetik tarbiya berish yo'llari ko'rsatib o'tilgan.
Mantiq ilmi predmeti va ahamiyati. Mantiq fani rivojining asosiy bosqichlari: Mantiq – tafakkur shakllari va qonunlarini o'rganuvchi fan. Ushbu mavzu mantiqning predmeti, predmeti, vazifalari, asosiy tushunchalari (tushuncha, hukm, xulosa), mantiq qonunlari (ayniyat, ziddiyat, istisno), mantiq qonunlarining ishlatilishi va ularning ahamiyati haqida ma'lumot beradi. Qadimgi davrlardan boshlab mantiq ilmining rivojlanish bosqichlari ham ko'rib chiqilgan.
Tushuncha. Hukum: Tushuncha – bu narsa va hodisalarning umumiy, muhim belgilarini aks ettiruvchi tafakkur shakli. Hukm esa tafakkur shakli bo'lib, unda biror belgi bor yoki yo'q ekanligi tasdiqlanadi yoki inkor qilinadi. Ushbu mavzu tushuncha va hukmlarning turlari, ularning o'zaro aloqadorligi va mantiqiy shakllari haqida ma'lumot beradi.
Xulosa chiqarish. Dalillashning mantiqiy asoslari: Xulosa chiqarish – bu bir yoki bir necha hukmlardan yangi hukm hosil qilish jarayoni. Dalillash esa biror fikrning haqiqatligini isbotlashdir. Ushbu mavzu xulosa chiqarish turlari (deduktiv, induktiv, analogiya), dalillash usullari, isbotlash va rad qilish qoidalari hamda bahs yuritish san'ati haqida ma'lumot beradi.