Клинические лабораторные исследования крови

Ushbu matn qonning klinik laboratoriya tadqiqotlari bo'yicha birinchi leksiyadan iborat bo'lib, qonning umumiy xarakteristikasi, morfologik va biomexanik tadqiqotlar, gemoglobin, eritrotsitlar, leykotsitlar va ularning tarkibiy qismlari, normal ko'rsatkichlari, ularning o'zgarish sabablari va diagnostik ahamiyati haqida batafsil ma'lumot beradi. Shuningdek, qon quyish texnikasi va turli sharoitlarda qonning o'zgarishi, kimyoviy tarkibi va uning klinik ahamiyati ham yoritilgan.

Asosiy mavzular

Qonning umumiy xarakteristikasi: Qon – bu biriktiruvchi to'qimaning bir turi bo'lib, plazma va shaklli elementlardan (eritrotsitlar, leykotsitlar, trombotsitlar) iborat. Inson organizmining massasining 6-8% ni tashkil qiladi. Qon – bu organizmdagi eng harakatchan muhit bo'lib, u organizmdagi kichik fiziologik va patologik o'zgarishlarga ham sezgirlik bilan javob beradi.
Qonni morfologik tekshirish: Qonning to'liq morfologik tekshiruvi keng qamrovli va uzoq davom etadi, shuning uchun u faqat maxsus hollarda yoki ilmiy maqsadlar uchun amalga oshiriladi. Umumiy klinik qon tahlili esa bemorni tekshirishda ko'proq qo'llaniladi va unda qonning shaklli elementlarining miqdoriy va sifat jihatdan o'rganiladi. Jumladan, gemoglobin miqdori, eritrotsitlar soni, rang ko'rsatkichi, leykotsitlar soni va ularning nisbati, eritrotsitlarning cho'kishi (SOE) kabi ko'rsatkichlar aniqlanadi.
Gemoglobin (haemoglobinum): Gemoglobin – bu qonning asosiy nafas oluvchi oqsili bo'lib, u xromoproteinlarga kiradi. Uning tarkibida oqsil (globin) va globin bo'lmagan (gem) qism mavjud. Gem – bu temir atomi bilan bog'langan protofefirin IX molekulasidir. Har bir gemoglobin tetramer 4 molekula kislorodni o'ziga biriktirib oladi va tashishi mumkin. Erkaklarda normal miqdori 130-160 g/l, ayollarda esa 120-140 g/l ni tashkil qiladi.
Eritrotsitlar (erytrocytus): Eritrotsitlar – qizil qon tanachalari bo'lib, ular organizmga kislorod tashishda asosiy rol o'ynaydi. Erkaklarda ularning miqdori 4,0-5,0 x 10^12/l, ayollarda esa 3,7–4,7 x 10^12/l ni tashkil etadi. Eritrotsitlar sonining kamayishi (eritropeniya) anemiyaning turli shakllarida, qon yo'qotishlarda, yuqumli kasalliklarda uchraydi. Eritrotsitlar sonining ko'payishi (eritremia) esa polisitemiya deb ataladi.
Leykotsitlar (Leucocytus): Leykotsitlar – oq qon hujayralari bo'lib, ular organizmni infeksiyalardan himoya qiladi. Leykotsitlar sonining normal miqdori 4,0-9,0 x 10^9/l ni tashkil etadi. Leykotsitoz – leykotsitlar sonining ko'payishi, leykopeniya – kamayishi degan ma'noni anglatadi. Leykotsitlar sonining o'zgarishi turli infeksiyalar, yallig'lanishlar, immunitet holati va dorilarni qabul qilish kabi omillarga bog'liq.
Leykotsitar formula: Leykotsitar formula – bu qondagi turli shakldagi leykotsitlarning foizli nisbatidir. Ular orasida neytrofillar, e'zinofillar, bazofillar, limfotsitlar va monotsitlar mavjud. Leykotsitar formulaning o'zgarishi organizmdagi turli kasalliklar, infeksiyalar va yallig'lanish jarayonlarini aniqlashda muhim diagnostik ahamiyatga ega.