Арил- ва гетерилкарбон кислоталарининг биометаллар билан комплекслари синтези, тузилиши ва биологик фаоллиги
Ushbu doktorlik dissertatsiyasi O'zbekiston Milliy universiteti Bioorganik kimyo instituti va O'simlik moddalari kimyosi institutining ilmiy-tadqiqot ishlariga asoslangan. Tadqiqotning asosiy maqsadi - bio-metallarning aриl- va гетерилкарбон kислoтaлaри ва аминоспиртлар билан аралаш-лигандли комплекс бирикмаларини синтез қилиш, уларнинг пространствений тузилишини ва биологик фаоллигини ўрганишдан иборат. Тадқиқот натижасида 45 та янги кимёвий бирикма синтез қилиниб, уларнинг монокристаллари ўстирилиб, рентгеноструктуравий таҳлил ёрдамида пространствений тузилиши аниқланган. Олинган бирикмаларнинг ўсимликлар ўсишини стимулловчи ва антифунгал фаоллиги ўрганилган. Шунингдек, комплексларнинг биокимёвий ва агрокимёвий тадқиқотлари асосида уларнинг амалиётда қўллаш истиқболлари кўрсатиб берилган.
Asosiy mavzular
- Bioorganik kimyo sohasidagi tadqiqotlar: Dissertatsiyada bioorganik kimyo sohasida olib borilgan tadqiqotlar, xususan, bio-metallarning aриl- va гетерилкарбон kислoтaлaри ва аминоспиртлар билан комплекс бирикмаларининг синтези, пространствений тузилиши ва биологик фаоллигини ўрганиш asosiy o'rin tutadi. Tadqiqot natijasida olingan yangi kimyoviy birikmalarning tuzilishi va xususiyatlari tahlil qilingan.
- Kimyoviy birikmalarning tuzilishi va xossalari: Tadqiqotda sinttez qilingan 45 ta yangi kimyoviy birikmaning tuzilishi rentgenostruktura tahlili yordamida aniqlangan. Xususan, α-(N-benzoxazolin-2-on) уксус kислoтaсининг полиморф модификатсиялари, ularning metal kationlari bilan o'zaro ta'siri va biosferadagi roli o'rganilgan.
- Biologik faollikni o'rganish: Olingan kompleks birikmalarning o'simliklar o'sishini rag'batlantiruvchi va antifungal faolligi in vitro sharoitida tekshirilgan. Xususan, paxta, kartoshka va boshqa ekinlar misolida ularning ta'siri o'rganilgan. Bunda, ayniqsa, [Cu(2,4-Д)2(МЭА)2] birikmasining o'sishni rag'batlantiruvchi ta'siri va peroksidaza fermenti faolligiga ta'siri aniqlangan.