Особенности получения измерительной информации ёмкостным первичным преобразователем
Ushbu maqola «Qurilmalar» jurnalining 2015-yilgi 7-sonida chop etilgan boʻlib, R.K. Azimov, G.G. Babaev va Sh.M. Masharipov tomonidan yozilgan. Maqolada sigʻimli (kapasitiv) birlamchi oʻzgartirgichlar (SBO) yordamida oʻlchash maʼlumotlarini olishning oʻziga xos xususiyatlari koʻrib chiqiladi. SBOlarning asosiy afzalliklari ularning nisbatan soddaligi, ixchamligi va arzonligi, yuqori metrologik koʻrsatkichlari bilan birga keltiriladi. Maqolada elektr oʻtkazuvchanlik va yoʻqotishlar tangensi kabi tushunchalar, ularning sigʻimli oʻzgartirgichlarda qanday ifodalanishi, shuningdek, turli konstruktiv yechimlari (tekis parallel va silindrsimon elektrodlar) tahlil qilinadi. Materiallarning dielektrik oʻtkazuvchanligi, namlik va haroratga bogʻliqligi hamda bu omillarning oʻzgartirgichlar aniqligiga taʼsiri koʻrsatilgan. SBOlarning chiziqli va burchakli oʻzgarishlarni oʻlchashdagi qoʻllanilishi va ularning afzalliklari (shovqinning yoʻqligi, oʻz-oʻzidan qizishningmasligi) hamda kamchiliklari (kichik sigʻim va yuqori chiqish qarshiligi) ham sanab oʻtilgan. Maqola SBO texnologiyasining nazariy va amaliy jihatlarini keng qamrovli ochib beradi.
Asosiy mavzular
- Sigʻimli (kapasitiv) birlamchi oʻzgartirgichlarning afzalliklari: Maqolada sigʻimli oʻzgartirgichlarning nisbatan soddaligi, ixchamligi, arzonligi va yuqori metrologik koʻrsatkichlari taʼkidlanadi. Shuningdek, ularning shovqinning yoʻqligi, oʻz-oʻzidan qizishningmasligi kabi afzalliklari ham koʻrsatiladi.
- Dielektrik oʻtkazuvchanlik va yoʻqotishlar tangensi: Ushbu mavzu doirasida dielektriklarning nisbiy dielektrik oʻtkazuvchanligi (ε) va yoʻqotishlar tangensi (tgδ) tushunchalari, ularning munosabatlari va sigʻimli oʻzgartirgichlar uchun formulalari (1), (2), (3) keltiriladi. Bu koʻrsatkichlarga qarab materialning tarkibi, namligi va harorati haqida maʼlumot olish mumkinligi aytiladi.
- Sigʻimli oʻzgartirgichlarning konstruktiv turlari: Maqolada sigʻimli oʻzgartirgichlarning eng koʻp tarqalgan ikki turi: tekis parallel elektrodli (1a-rasm) va silindrsimon elektrodli (1d-rasm) kondensatorlar koʻrib chiqiladi. Ularning sigʻimlarini hisoblash uchun formulalar (6) va (7) berilgan. Shuningdek, chiziqli va burchakli oʻzgarishlarni oʻlchash uchun moʻljallangan boshqa konstruktiv turlari ham (1b, 1v, 1e-rasmlar) tavsiflanadi.
- Omillarning sigʻimli oʻzgartirgichlarga taʼsiri: Maqolada materialning dielektrik oʻtkazuvchanligi (ε) va uning haroratga bogʻliqligi (12-formula), shuningdek, qochish elektr tokining oʻzgarishi va kabel sigʻimining taʼsiri kabi kamchiliklar haqida soʻz yuritiladi. Namlik va qochish effektlari ham oʻzgartirgichlar aniqligiga taʼsir qilishi aytiladi.