Bolalar anatomiyasi, fiziologiyasi va gigienasi

Ushbu kitobcha bolalar anatomiyasi va fiziologiyasining asosiy qonun-qoidalari, shaxsning o'sish va rivojlanish qonuniyatlari, markaziy nerv tizimining tuzilishi va funksiyasi, organizmning umumiy moddalar almashinuvi va energiya almashinuvi, ovqat hazm qilish tizimining tuzilishi, funksiyasi va yoshga oid xususiyatlari hamda boshqa tizimlar va organlar haqida batafsil ma'lumotlarni o'z ichiga oladi. Kitobda umumiy fiziologiya, shaxs anatomiyasi va gigiyenasi kabi keng qamrovli mavzular yoritilgan.

Asosiy mavzular

Odam umrining davrlarga boʻlinishi: Ontogenez ikkita rivojlanish bosqichiga prenatal va postnatal davrlarga boʻlinadi. Prenatal davr deb, organizmni ona qornidagi rivojlanish davriga aytiladi. Postnatal davr esa tugʻilgandan to oʻlgunga qadar vaqtni oʻz ichiga oladi. Bolaning yosh davrlari quyidagicha belgilanadi: bogʻcha yoshgacha boʻlgan bolalar (3 yoshgacha), maktab yoshgacha boʻlgan bolalar (3-7 yoshgacha), maktab yoshidagi bolalar (7-18 yoshgacha), kichik maktab yoshidagi bolalar (7-11 yoshgacha), oʻrta maktab yoshdagi bolalar (11-14 yoshgacha), katta maktab yoshdagi bolalar (15-18 yoshgacha).
Markaziy nerv tizimining bolalar anatomiyasi va gigiyenasi: Neyron nerv tizimining tuzilish va funksional birligidir. Turli axborot uch xil neyronlar boʻyicha oʻtkaziladi va uzatiladi. Birinchi tipdagi neyronlar sezuvchi yoki afferent neyronlar. Ikkinchi guruh neyronlari oraliq neyronlar. Uchinchi guruh neyronlari motoneyronlar. Sinapslar – turli neyronlar birbiri bilan shunchalik yaqin joylashganki, hatto ularni mikroskop ostida ajratish mushkuldir. Sinapslar – nervni nerv, muskul va boshqa hujayralar bilan birlashtiruvchi tuzilmalardir.
Moddalar almashinuvi va energiya almashinuvi: Moddalar almashinuvi organizmning hayot faoliyatining muhim qismidir. U moddalar almashinuvi, energiya almashinuvi, oziq moddalar almashinuvi va yogʻlar almashinuvi kabi jarayonlarni oʻz ichiga oladi. Organizmdagi moddalar almashinuvi va energiya almashinuvi bir qancha omillar bilan belgilanadi. Vitaminlar organizmning normal ishlashi uchun muhimdir. Yogʻlar organizm uchun eng zarur energiya manbai hisoblanadi.
Ovqat hazm qilish tizimining tuzilishi, funksiyasi va yoshga oid xususiyatlari: Ovqat hazm qilish tizimi oziq-ovqatni maydalash va hazm qilish, singdirmay, ozuqa moddalarini soʻrish va energiyaga aylantirish funksiyasini bajaradi. Ovqat hazm qilish tizimi ogʻizdan boshlanadi va toʻgʻri ichakda tugallanadi. Har bir boʻlimning oʻziga xos tuzilishi va funksiyasi mavjud.
Nafas organlarining tuzilishi, funksiyasi va yoshga oid xususiyatlari: Nafas organlarining tuzilishi va funksiyasi odamning hayot faoliyati uchun muhimdir. Nafas olish tizimi kislorod bilan organizmni ta'minlab, karbonat angidridni chiqaradi. Bolalarda nafas olish tizimi anatomik va fiziologik jihatdan rivojlanmagan boʻladi. Nafas olish tizimining gigiyenasi ham muhim ahamiyatga ega.
Ichki sekretsiya bezlari va jinsiy tarbiya: Ichki sekretsiya bezlari gormonlar ishlab chiqaradi. Gormonlar organizmning oʻsishi va rivojlanishida muhim rol oʻynaydi. Jinsiy rivojlanish ham ichki sekretsiya bezlari bilan bogʻliq. Gormonlar organizmning koʻp funksiyalarini boshqaradi.