Alishеr Navоiyning “Хamsa” asarida umuminsoniy qadriyatlar talqini

Ushbu kitob Alisher Navoiyning “Xamsa” asaridagi umuminsoniy qadriyatlar talqiniga bag‘ishlangan. Unda shoirning adolat, insonparvarlik, do‘stlik, mehnatsevarlik, vafo, hayo, saxovat kabi axloqiy va ma’naviy qadriyatlarga bo‘lgan qarashlari tahlil etilgan. Navoiyning o‘zidan oldingi mutafakkirlar bilan bog‘liqligi, qadriyatlarni talqin qilishdagi o‘ziga xosligi ko‘rsatib berilgan.

Asosiy mavzular

• Iymon – insoniylik nishonasi: Navoiy iymonni insoniylikning belgisi sifatida talqin etadi va uning ma’no-mazmunini keng yoritadi. Iymon faqatgina so‘zlarda emas, balki insonning amallarida, xulq-atvorida namoyon bo‘lishi kerakligini ta’kidlaydi.
• Xalqparvarlik – eng oliy qadriyat: Navoiy xalqparvarlikni eng oliy qadriyat deb biladi va uning ahamiyatini doston qahramonlari misolida ko‘rsatib beradi. Haqiqiy inson xalq manfaatini o‘z manfaatidan ustun qo‘yishi, el-yurt ravnaqi yo‘lida xizmat qilishi lozimligini uqtiradi.
• Ijtimoiy adolat, tenglik va shaxs erki: Navoiy adolatli jamiyat, tenglik va shaxs erkinligi masalalarini o‘z dostonlarida yuksak pafos bilan kuylaydi. Adolatli shoh obrazi, qonun ustuvorligi, inson huquqlarining daxlsizligi kabi g‘oyalarni ilgari suradi.
• Do‘stlik, atrof-muhitni muhofaza qilish va mehnat: Navoiy do‘stlikni, atrof-muhitni asrashni va halol mehnatni ulug‘laydi. Do‘stlikning oliy namunalarini, tabiatga mehrni va mehnatsevarlikni doston qahramonlari timsolida ko‘rsatib beradi.
• Axloqiy qadriyatlar (hayo, vafo, saxovat): Navoiy hayo, vafo va saxovat kabi axloqiy qadriyatlarning inson hayotidagi o‘rnini yoritadi. Ushbu fazilatlarga ega bo‘lgan inson jamiyatda hurmatga sazovor bo‘lishini ta’kidlaydi.