O’zbek tilidagi kasb-hunar nomlarining leksik-semantik, derivatsion, leksikografik tadqiqi
Ushbu dissertatsiya o'zbek tilidagi kasb-hunar nomlarining lug'aviy-semantik, tarixiy-etimologik, derivatsion va leksikografik xususiyatlarini tadqiq etadi. Tadqiqotda kasb-hunar nomlarining kelib chiqishi, rivojlanishi, ma'noviy o'zgarishlari, ularning hosil bo'lish usullari va lug'aviy birliklar sifatida ularning qo'llanishi tahlil qilingan.
Asosiy mavzular
- Kasb-hunar nomlarining umumiy tushunchasi va turlari: Kasb-hunar turlarini tanlash, ularning ijtimoiy ahamiyati, dunyoqarashni shakllantirishdagi roli haqida so'z yuritilgan. O'zbek tilidagi kasb-hunar nomlarining umumiy tushunchasi, ularning klassifikatsiyasi va tadqiqot obyekti haqida ma'lumot berilgan.
- Kasb-hunar nomlarining tarixiy-etimologik manbalari va taraqqiyoti: O'zbek tilidagi kasb-hunar nomlarining etimologiyasi, tarixiy rivojlanishi, turkiy, arab, fors-tojik va boshqa tillardan o'zlashgan nomlar tahlil qilingan. Mahmud Koshg'ariyning "Devonu lug'otit turk" asari va Alisher Navoiy asarlaridagi kasb-hunar nomlari misolida tilning rivojlanish bosqichlari ko'rsatilgan.
- O'zbek tilidagi kasb-hunar nomlarining lug'aviy-ma'noviy o'zgarishlari: Kasb-hunar nomlarining semantik maydon asosida o`rganilishi, ularning ma'noviy o`zgarishlari (torayishi, kengayishi, yangilanishi), sinonimik va dialektal variantlari tahlil qilingan. Ta'lim, tibbiyot, dehqonchilik, savdo-sotiq, me'morchilik, musiqa va boshqa sohalarga oid kasb-hunar nomlarining ma'noviy xususiyatlari ko'rib chiqilgan.
- O'zbek tilidagi kasb-hunar nomlarining derivatsion va leksikografik xususiyatlari: Kasb-hunar nomlarining yasalish usullari, so'z yasovchi affikslarning roli va ularning til taraqqiyotidagi o'rni tadqiq etilgan. -chi, -kor, -gar, -soz, -furush, -bon kabi affikslar yordamida yasalgan kasb-hunar nomlari model-model tahlil qilingan. Shuningdek, Mahmud Koshg'ariy va Alisher Navoiy asarlarida uchraydigan kasb-hunar nomlarining leksikografik talqini va lug'atshunoslikdagi o'rni ham ko'rsatilgan.