Традиции эпических сказаний народов центральной азии

Ushbu maqola Markaziy Osiyo xalqlarining epik rivoyatlari an'analarini, ularning musiqa bilan bog'liqligini va ijro uslublarini o'rganadi. Qadimgi davrlardan buyon musiqa va so'zning inson ongida muhim o'rin tutishi, bu esa madaniy merosning turli qatlamlarining shakllanishiga olib kelganligi ta'kidlanadi. Epik asarlar xalqning qadimiy madaniy an'analarini, xotirasini, ma'naviy dunyosini va tarixiy taqdirini o'zida mujassam etgan monumental asarlar sifatida tavsiflanadi. Maqolada shuningdek, Gʻarbda ham, Sharqqa ham xos boʻlgan epik janrlar, ularning ijrochilari (masalan, Oʻzbekistonda baxshi, dostonchi, Qozogʻistonda jirov, Qirgʻizistonda manaschi, Turkmanistonda baxshi, Ozarbayjonda oshiq, Eron shoiri) hamda Oʻrta Osiyo xalqlarining mashhur dostonlari (Alpomish, Qorqit, Manas va boshqalar) haqida ma'lumot beriladi. Maqolada ayniqsa, oʻzbek folkloridagi "doston" janriga alohida urgʻu berilib, uning paydo boʻlishi, taraqqiyoti va buyuk adiblar tomonidan yozilgan dostonlar haqida soʻz yuritiladi. Epik dostonlarni ijro etish an'analari, ularning avloddan-avlodga "ustoz-shogird" an'anasi orqali oʻtib kelayotganligi va ijro mahoratini oʻrgatuvchi musiqa maktablarining mavjudligi ham taʼkidlangan.

Asosiy mavzular

Markaziy Osiyo xalqlarining epik rivoyatlari an'analari: Ushbu mavzu Markaziy Osiyo xalqlarining qadimiy musiqa va so'z san'ati an'analarini o'rganadi. Epik rivoyatlar xalqning madaniy merosi, xotirasi va ma'naviy dunyosini o'zida aks ettiruvchi yodgorliklar ekanligi, ularning ijro uslublari va farqlari haqida ma'lumot beradi.
Epik dostonlar va ularning ijrochilik xususiyatlari: Bu mavzu epik dostonlarning mohiyati, ularning Oʻrta Osiyo xalqlari (oʻzbeklar, turkmanlar, qozoqlar, tojiklar, ozarbayjonlar, eronliklar) hayotidagi oʻrni va mashhur dostonlar (masalan, "Alpomish", "Qoʻshiq Gʻarib va Shoh-sanom", "Qorakoʻl", "Edigey", "Qirk qiz", "Er Targʻish", "Qambar botir", "Qizjibe", "Manas", "Shohnoma") haqida soʻz yuritadi. Epik dostonlarni ijro etishning turli uslublari va ijrochilar (baxshi, dostonchi, jirov, manaschi, oshiq) haqida ham ma'lumot beriladi.
Oʻzbek folklorida "doston" janri: Ushbu mavzu oʻzbek folklorining "doston" janriga bagʻishlangan boʻlib, uning qadimiy turkiy folklor asosida yuzaga kelganligi, musiqa merosimizda tutgan oʻrni va koʻp asrlik tarixi haqida maʼlumot beradi. Shuningdek, Alisher Navoiy, Gʻanijiy, Jomiy kabi buyuk ijodkorlarning dostonlari haqida ham soʻz boradi.
Epik dostonlarni ijro etish an'analari: Bu qism epik dostonlarni ijro etish an'analari, yaʼni "ustoz-shogird" usuli orqali avloddan-avlodga oʻtib kelayotganligi, ijro mahoratini oʻrgatuvchi musiqa maktablarining mavjudligi hamda "Shohnoma" kabi ayrim dostonlarning dastlab yozma shaklda yaratilganligi va ularning ijro etilishi uch xil uslubi (naqqollik, deklamatsiya, zurna joʻrligida kuylash) haqida batafsil maʼlumot beradi.