Радиоактивность шлаков древних железоплавильных печей в нуратинских горах

Ushbu maqola O'zbekistonning Nurota tog'laridagi qadimgi temir eritish pechlaridan olingan shlak namunalarining tabiiy radionuklidlari (URN) va potasium-40 (40K) tarkibini gamma-spektrometriya usuli yordamida aniqlashga bag'ishlangan. Tadqiqotda Qorachaqay va Sovukbulak hududlaridan olingan shlaklar o'rganilgan bo'lib, ularning rang va tuzilishi tavsiflangan. Spektrometrik tahlillar natijasida 226Ra, 232Th va 40K ning miqdorlari aniqlangan va ularning o'rtacha qiymatlari keltirilgan. Maqolada shuningdek, Qorachaqay hududidan olingan tosh shlaklarining aktivligi, boshqa hududlardagi shlaklarga nisbatan 1,5-2 marta yuqori ekanligi haqida ma'lumot berilgan.

Asosiy mavzular

Tadqiqot usuli: Maqolada shlak namunalarining radioaktivligini aniqlash uchun gamma-spektrometriya usulidan foydalanilgan. Spektrometrik tahlillar uchun NaJ(Tl) scintillatsiya detektorli gamma-spektrometr ishlatilgan. Namunalarning energiya spektri 6 soat davomida qayd etilgan va ko'p kanalli analizator yordamida qayta ishlanib, spektrlar fon, 226Ra va boshqa radionuklidlarning ta'siridan tozalanib, yakuniy natijalar olingan.
Olingan natijalar: Tadqiqot natijalariga ko'ra, Qorachaqay va Sovukbulak hududlaridan olingan shlaklarda 226Ra, 232Th va 40K radionuklidlari aniqlangan. Shlaklarning aktivligi o'rtacha 150-550 Bk/kg oralig'ida bo'lgan. Qorachaqay pechining tosh qismlaridan olingan shlaklar aktivligi, boshqa shlaklarga nisbatan sezilarli darajada yuqori ekanligi aniqlangan. Bu natijalar Chotqol-Qurama tog'laridagi qadimgi shlaklar tadqiqotlari bilan hamohangdir.
Xulosa: Nurota tog'laridagi qadimgi temir eritish pechlarining shlaklari tarkibida tabiiy radionuklidlar mavjudligi aniqlandi. Ayniqsa, Qorachaqay hududidagi tosh shlaklarining yuqori radioaktivligi, bu hududlarda metallurgiya jarayonlarining intensivligidan dalolat beradi.