"Фазоил-и Балх" асарида Балх тавсифи

Ushbu maqola Oʻrta Osiyo va Markaziy Osiyo tarixida muhim rol oʻynagan Balx shahrining oʻrta asrlardagi holati va uning ahli haqida „Fazoiil-i Balx“ (Balx fazilatlari) nomli asar asosida batafsil maʼlumot beradi. Asar muallifi Abu Bakr Abdulloh ibn Umar ibn Muhammad ibn Dovud al-Balxiy boʻlib, asar hijriy 610-yili (milodiy 1214-yili) arab tilida yozilgan. Asarda Balx shahrining tarixi, geografiyasi, aholisi, tabiiy boyliklari va ijtimoiy hayoti haqida qimmatli maʼlumotlar keltirilgan. Maqolada shuningdek, asarning tarjimasi, keyingi tadqiqotlar va undan foydalangan olimlar haqida ham soʻz boradi.

Asosiy mavzular

“Fazoiil-i Balx” asari va uning muallifi: Asarning muallifi Abu Bakr Abdulloh ibn Umar ibn Muhammad ibn Dovud al-Balxiy ekanligi, asarning hijriy 610-yilda (milodiy 1214-yilda) arab tilida yozilganligi va asarning qimmatli maʼlumotlari bilan koʻplab olimlarni jalb qilganligi haqida maʼlumot beriladi.
Balx shahrining oʻrta asrlardagi ahvoli: Balx shahri Oʻrta Osiyo va Markaziy Osiyoning, balki butun Sharqning ham yirik va qadimiy shaharlaridan biri boʻlganligi, uning tarixi, geografiyasi, aholisi, tabiatiga xos boʻlgan fazilatlari haqida batafsil maʼlumotlar keltiriladi. Jumladan, shahar iqlimi, aholisining odoblari, iymonlari, musulmonchilikka sodiqligi, shuningdek, shahar qurilishidagi masjidlar, mahallalar va savdo haqida soʻz yuritiladi.
Asarning tarjimasi va tadqiqi: Asarning birinchi tarjimasi Abdulloh ibn Muhammad ibn al-Qosim al-Husayniy tomonidan 1277-yilda arab tilidan fors tiliga qilinganligi, keyinchalik uning bir necha nusxalari paydo boʻlganligi va ushbu asar ustida Tehronlik olim Abdulhay Habibiyning katta ish olib borganligi haqida maʼlumotlar beriladi.
Asardan foydalangan olimlar: Maqolada V.V. Bartold, B. Radtke, B.A. Ahmedov kabi sharqshunos va tarixchi olimlarning „Fazoiil-i Balx“ asaridan foydalanganliklari haqida soʻz boradi.