The Subject Matter of Investigating Uzbek Heortonyms
Ushbu maqolada oʻzbek xalqining qadimiy tarixga ega boʻlgan bayramlari va ularning nomlari, bu nomlarning lingvistik xususiyatlari, xususan, tilimiz rivojlanishining turli bosqichlarida boshqa tillardan nomlarning materializatsiyasi va qabul qilinishi, oʻzbeklarning oʻziga xos anʼanalari, oʻtgan tajribalari, mustaqillik davridagi bayram nomlari va ularning oʻzbek lugʻatidagi oʻrni, boshqa tillarga taʼsiri va kelajagi, lingvistik notatsiyalar, ushbu notatsiyalarni tadqiq qilish boʻyicha mualliflarning yondashuvlari bayon etilgan. Shuningdek, maqolada bayram nomlarining lingvistik tahlili, etimologiyasi, stilistik xususiyatlari, ularning rivojlanish tarixi va boshqa tillar bilan aloqasi ham yoritilgan.
Asosiy mavzular
- 1. Kirish: Bayramlarning inson hayotidagi oʻrni, ularning madaniyat, tarix va tilshunoslikdagi ahamiyati, oʻzbek heortonimlariga oid ilmiy tadqiqotlar va ularning xalqaro miqyosdagi oʻrganilishi haqida soʻz boradi. Bayramlar xalqning dunyoqarashi, anʼanalari va madaniyatini aks ettirishi taʼkidlanadi.
- 2. Metodologiya: Lingvistik va onomastik mezonlarga koʻra, otlarning toʻgʻri va nisbiy turlarga boʻlinishi, shuningdek, bayram nomlarining oʻziga xos xususiyatlari va ularning umumiy otlarga nisbatan farqi haqida maʼlumot beradi.
- 3. Muammolar va dolzarblik: Oʻzbekistonda bayramlar miqdorining oshishi va ularning tarixiy, madaniy ahamiyati, biroq ularning lingvistik xususiyatlarining yetarlicha oʻrganilmaganligi, bu boradagi tadqiqotlarning dolzarbligi taʼkidlanadi.
- 4. Natijalar: Oʻzbek tilidagi bayram nomlarining tabiat, mehnat, din, oila hayoti, ijtimoiy-siyosiy, madaniy-maʼrifiy, sanʼat va sport kabi turli guruhlarga boʻlinishi, xususan, Navruz, Mehrjon kabi mavsumiy bayramlar, oilaviy marosimlar va islomiy bayramlarning nomlari hamda ularning oʻziga xos xususiyatlari sanab oʻtiladi.
- 5. Munozara: Oʻzbekiston milliy bayramlari va ularga oid tadqiqotlar, jumladan, Usmon Koraboevning kitobi tahlil qilinadi, ammo heortonimlarning kelib chiqishi va nomlanish sabablarining yetarlicha oʻrganilmaganligi taʼkidlanadi. Milliy va arxaik heortonimlarni oʻrganishda tarixiy manbalarning ahamiyati yoritiladi.
- 6. Tadqiqot: Oʻzbek adabiyotida uchraydigan koʻplab heortonimlar, xususan, Amir Temur davri bilan bogʻliq “Zafarnoma” asaridagi bayram nomlari va urf-odatlar haqida soʻz boradi. Shuningdek, qadimgi dunyoqarashlar, xususan, zardushtiylik davridagi bayramlar va ularning nomlari, masalan, Navruz, Mehrjon, Sada kabi bayramlarning “Avesto” kitobidagi oʻrni tahlil qilinadi.
- 7. Xulosa: Oʻzbek xalqining boy madaniy merosining muhim qismi boʻlgan bayramlar va ularning nomlari xalqning ijtimoiy-madaniy ehtiyojlari asosida yuzaga kelganligi, ular avloddan-avlodga oʻtib kelayotgan bebaho madaniy meros ekanligi taʼkidlanadi. Oʻzbek heortonimlarini lingvistik tahlil qilishning jahon lingvistikasi, xususan, oʻzbek lingvistikasi uchun dolzarb muammo ekanligi qayd etiladi.