Chirchiq-Ohangaron havzasi atmosfera yog‘inlari miqdorining O‘rta Osiyo sinoptik jarayonlari turlari bo‘yicha taqsimoti

Ushbu maqola Chirchiq-Ohangaron havzasining iqlim sharoiti va atmosfera yog'inlarining mintaqaviy va sinoptik jarayonlarga ko'ra taqsimotini o'rganadi. Tadqiqotda Qamchiq va Piskom meteorologik stansiyalarining 1991-2011 yillardagi ma'lumotlari tahlil qilingan. Maqolada O'rta Osiyo hududida kuzatiladigan turli sinoptik jarayonlar, jumladan, yog'in beruvchi va antisiklonal jarayonlarning yog'inlar miqdoriga ta'siri ko'rib chiqilgan. Natijalarga ko'ra, havzaning tekislik va tog'li qismlarida yillik yog'in miqdori turlicha bo'lib, yog'inlarning aksariyati bahor va qish oylarida yog'adi. Antisiklonal jarayonlar yog'inlar miqdorining 20-25% ini tashkil etadi, ammo tog'li hududlarda ular ham yog'in shakllanishiga hissa qo'shadi. Eng asosiy yog'in shakllantiruvchi jarayon sifatida g'arbdan kelayotgan havoning ta'siri ta'kidlanadi va bu ta'sirning so'nggi yillarda ortib borayotganligi qayd etilgan.

Asosiy mavzular

Chirchiq-Ohangaron havzasining iqlimi va geografik joylashuvi: Maqolada Chirchiq-Ohangaron havzasining O'rta Osiyo tabiiy o'lkalari ichidagi o'ziga xosligi, G'arbiy Tyan-Shan tog' tizimidagi joylashuvi, tog' tizmalari bilan o'ralganligi va iqlimining kontinental, yozi issiq, qishi mo'tadil ekanligi haqida ma'lumot berilgan.
Atmosfera yog'inlarining miqdori va taqsimoti: Havza bo'yicha yillik yog'in miqdorining tekislik, tog'oldi va tog'li hududlarda turlicha bo'lishi (250 mm dan 1000 mm gacha) va yog'inlarning aksariyat qismi bahor va qishda yog'ishi haqida ma'lumot keltirilgan.
O'rta Osiyo sinoptik jarayonlari va ularning yog'inlarga ta'siri: O'rta Osiyo hududidagi turli sinoptik jarayonlar (siklonal, antisiklonal, issiq va sovuq havo massalari) tasniflangan va ularning yog'inlar hosil bo'lishidagi roli tahlil qilingan. Xususan, yog'in beruvchi va antisiklonal jarayonlarning yog'in miqdoriga nisbiy hissasi aniqlangan.
Stansiya ma'lumotlari tahlili va yillik o'zgarishlar: Qamchiq va Piskom meteorologik stansiyalari ma'lumotlari asosida atmosfera yog'inlarining yillararo o'zgarish dinamikasi, minimum va maksimum qiymatlari, shuningdek, chiziqli trendlar tahlil qilingan.
Asosiy yog'in shakllantiruvchi sinoptik jarayonlar: Maqolada g'arbdan keluvchi havo oqimi (10-tur) asosiy yog'in shakllantiruvchi jarayon sifatida belgilangan va uning so'nggi yillarda ortib borayotgan tendensiyasi qayd etilgan.