Form of exchange transactions. Object and participants of the transactions.
Ushbu kitob almashuv operatsiyalari, ularning shakllari, ob'ektlari va ishtirokchilari haqida batafsil ma'lumot beradi. Unda almashuv shartnomalarining tuzilishi, mohiyati, shuningdek, almashuv operatsiyalarining asosiy xususiyatlari tahlil qilingan. Kitobda savdo operatsiyalarining qat'iy tartibga solinishi, shartnomalarning rasmiylashtirilishi, savdo ishtirokchilari, vositachilikning ahamiyati va almashuv tovarlarining tasnifi kabi muhim jihatlar yoritilgan. Almashuv operatsiyalarining huquqiy asoslari va amalga oshirilish mexanizmlari ham atroflicha ko'rib chiqilgan.
Asosiy mavzular
- Almashuv operatsiyalarining shakli, ob'ekti va ishtirokchilari: Almashuv bitimlari (kontraktlari) savdo jarayonida tuziladi va tomonlar imzolagan hamda birjada ro'yxatga olingan paytdan boshlab kuchga kiradi. Ular tomonlar o'z majburiyatlarini to'liq bajarguniga qadar amal qiladi. Kontraktlar uch nusxada tuziladi: xaridor uchun, sotuvchi uchun va birja uchun. Tomonlar to'liq, ularning ro'yxatga olingan mamlakati, shartli nomi (masalan, "Xaridor", "Sotuvchi") va bitimni tuzish hamda almashuv shartnomasini bajarish huquqini beruvchi hujjatlar (kompaniya ustavlari, ishonch bildiruvnomalar) ko'rsatiladi. Almashuv shartnomasi tuzish uchun shartnomaning zaruriy shartlariga rioya qilish lozim.
- Almashuv shartnomalarining mohiyati va mazmuni: Almashuv shartnomasi sotuvchining tovarlarni xaridorga topshirishi uchun barcha asosiy shartlarni o'z ichiga oladi. Shartnomada tomonlarning to'liq nomi, ro'yxatga olingan mamlakati, shartli nomi (masalan, "Xaridor", "Sotuvchi") va bitimni tuzish hamda almashuv shartnomasini bajarish huquqini beruvchi hujjatlar (kompaniya ustavlari, ishonch bildiruvnomalar) ko'rsatiladi. Almashuv shartnomasini tuzish uchun shartnomaning zaruriy shartlariga rioya qilish lozim. Almashuv shartnomasida tovarning sifati, yetkazib berish asoslari, shartnoma valyutasi va boshqa shartlar ko'rsatiladi.
- Almashuv operatsiyalarining asosiy xususiyatlari: Almashuv operatsiyalari birjada amalga oshiriladi, savdo sessiyalari davomida tuziladi, savdo ishtirokchilari tomonidan amalga oshiriladi, depersonalizatsiya qilingan (sotuvchi va xaridor bir-biri bilan to'g'ridan-to'g'ri aloqada bo'lmaydi), muayyan ro'yxatdagi ob'ektlar (valyuta, qimmatli qog'ozlar, mulkiy huquqlar) bilan amalga oshiriladi. Almashuv bitimlari hujjatlar, jumladan, hujjatli va elektron shaklda tuziladi; bitim protokoli almashuv operatsiyasining muhim elementi hisoblanadi. Almashuv operatsiyalari birjada ro'yxatga olinganidan keyingina kuchga kiradi; vaqt, joy, tartib va usul standartlashtiriladi; birja tomonidan kafolatlanadi; kelib chiqqan nizolar birja arbitraj komissiyasi tomonidan ko'rib chiqiladi.
- Almashuv tovarlari va ularning tasnifi: Almashuv tovarlari - bu birjada aylanmaga kiritilgan ma'lum bir turdagi va sifatdagi, standart shartnoma va ushbu tovarlar uchun yuk xati (bill of lading)ni o'z ichiga olgan tovarlardir. Almashuv tovarining muhim xususiyatlari shundaki, u aylanmadan olinmagan va noyob tovar emas. Shuningdek, u standart shartnoma va ushbu tovarlar uchun yuk xati bilan belgilanadi. Ko'chmas mulk va intellektual mulk ob'ektlari birjada savdo qilinmaydi. Almashuv operatsiyalari to'lov muddati va operatsiya ob'ektini hisobga olgan holda tasniflanadi. Almashuv operatsiyalarining ikki asosiy turi mavjud: haqiqiy almashuv qiymatlari bilan operatsiyalar va haqiqiy almashuv qiymatlarisiz fyuchers bitimlari.
- Vositachilik va uning turlari: Birja operatsiyasida uchta ishtirokchi qatnashadi: sotuvchi, xaridor va vositachi. Vositachilikning ikki asosiy usuli mavjud: birinchi usulda vositachi o'z hisobidan qimmatli qog'ozlar egasi bo'lib, xarid va sotish narxlari o'rtasidagi farqdan foyda oladi (dilerlar). Ikkinchi usulda vositachi komissiya evaziga ishlaydi, ya'ni mijozlarining buyurtmalarini qabul qiladi. Ishlab chiqarilgan birja bozorlarida bu uchta model ham mavjud.