АНАЛИЗ СОВРЕМЕННОГО СОСТОЯНИЯ ТЕХНОЛОГИЙ ПОЛУЧЕНИЯ ЛИТЕЙНЫХ КОМПОЗИЦИОННЫХ МАТЕРИАЛОВ
Ushbu maqola quyma kompozitsion materiallar (QKM) ishlab chiqarish texnologiyalarining zamonaviy holatini tahlil qiladi. Maqolada kompozitsion materiallarning asosiy turlari, ularning tarkibiy qismlari, xossalari va qo'llanilishi haqida ma'lumot berilgan. Jumladan, metal asosidagi kompozitsion materiallar (Al, Mg, Ni asosidagi qotishmalar), keramika va polimer asosidagi kompozitsion materiallar ko'rib chiqiladi. QKMning ustunliklari, ya'ni komponentlarning afzalliklari namoyon bo'lishi va ularning birgalikda yangi xossalarga ega bo'lishi ta'kidlanadi. Shuningdek, turli xil armaturalash usullari (tolalar, zarralar) va ularning kompozitsiya xossalariga ta'siri yoritilgan. Materiallarning tuzilishi, klassifikatsiyasi va ishlab chiqarish usullari (suyuq va qattiq fazali, cho'ktirish-püskürtme) hamda ularning texnologik va ekspluatatsion xarakteristikalariga ta'siri bayon etilgan. Maqolada ayniqsa, alyuminiy asosidagi quyma kompozitsion materiallar, ularni kremniy va alyuminiy oksidlari bilan mustahkamlash natijasida olingan o'zgarishlar keltirilgan.
Asosiy mavzular
- Kompozitsion materiallar ta'rifi va xossalari: Kompozitsion materiallar ikki yoki undan ortiq, bir-biridan farqli xossalarga ega bo'lgan va bir-birida erimaydigan yoki kam eriydigan komponentlardan tashkil topgan murakkab materiallar ekanligi, ularning xossalari komponentlararo bog'lanishlar va fizik-mexanik xossalarga bog'liqligi tushuntiriladi. QKMning asosiy afzalligi shundaki, unda komponentlarning kamchiliklari emas, balki afzalliklari namoyon bo'ladi.
- Kompozitsion materiallarning turlari va tuzilishi: Kompozitsion materiallar matritsa turi bo'yicha metall, keramika va polimer asosidagi materiallarga bo'linadi. Metal asosidagi QKM, ayniqsa alyuminiy, magniy, nikel qotishmalari asosida tayyorlanishi va ular tolalar yoki zarralar bilan mustahkamlanishi haqida ma'lumot berilgan. Materiallarning tuzilishi bo'yicha (karkas, matritsa, qatlamli) tasnifi va aralashtirilgan kompozitsiyalar turlari keltirilgan.
- Kompozitsion materiallar ishlab chiqarish texnologiyalari: QKMni ishlab chiqarish usullari, jumladan suyuq va qattiq fazali usullar, cho'ktirish-püskürtme usullari va ularning kombinatsiyalari haqida so'z boradi. Matritsaning xossalari, qaysi texnologik rejimlarda materiallarni olish mumkinligiga va ularning ekspluatatsion xarakteristikalariga ta'sir qilishi ta'kidlangan.
- Alyuminiy asosidagi quyma kompozitsion materiallar: Maqolada alyuminiy matritsali kompozitsion materiallar, ularni dispers zarralar (kremniy va alyuminiy oksidlari) bilan mustahkamlash natijasida materialning mustahkamligi, qattiqligi va chidamliligi oshishi, shuningdek, chiziqli kengayishning harorat koeffitsiyenti pasayishi haqida tadqiqot natijalari keltirilgan.
- Armaturalash usullari va klassifikatsiyasi: Kompozitsion materiallarni armaturalash uchun ishlatiladigan turli shakldagi (tolalar, iplar, lenta, matolar) armaturalash materiallari va ularning klassifikatsiyasi (shisha, uglerod, bor va organik tolalar) keltirilgan. Armaturalash elementlarining orientatsiyasi bo'yicha materiallar izotrop va anizotrop turlarga ajratilishi tushuntirilgan.