Farmakognoziya fani bo’yicha ma’ruza matni
Ushbu o'quv qo'llanma farmakognoziya fanidan "Tarkibida yog' va yog'simon moddalar bo'lgan dorivor o'simliklar va mahsulotlar" mavzusini o'z ichiga oladi. Unda yog' va yog'simon moddalarning umumiy tavsifi, turlari, olinish usullari, kimyoviy tuzilishi, fizik va kimyoviy xossalari, miqdoriy taxlili, shuningdek tibbiyotda ishlatilishi haqida batafsil ma'lumot berilgan. Kitobda yog' va yog'simon moddalar saqlovchi turli dorivor o'simliklar va mahsulotlar, jumladan, kanakunjut moyi, bodom moyi, zaytun moyi, makkajo'xori moyi, kungaboqar moyi, shaftoli moyi, baliq yog'i, lanolin, spermastet va boshqalar haqida ma'lumot berilgan. O'simliklarning tashqi ko'rinishi, kimyoviy tarkibi, ishlatilishi va dorivor preparatlari ham keng yoritilgan. Kitob oxirida har bir mavzu yuzasidan nazorat savollari va foydalanilgan adabiyotlar ro'yxati keltirilgan. Bu qo'llanma farmatsiya sohasidagi talabalar uchun zarur bilimlarni o'z ichiga oladi.
Asosiy mavzular
- Yog’simon moddalar va mumlar: Yog'simon moddalar va mumlar bir atomli, yuqori molеkulali spirtlar bilan hosil qilgan murakkab efirlardir. Bu efirlar tarkibida stеarin, palmitin yog’ kislotalari, sеrotin, mеlissin va boshqa spirtlar bo’ladi. Yog’simon moddalar va mumlar ishqorning suvdagi eritmalariga turg’un, ular ishqorning spirtdagi eritmasida ko’p qizdirganda sovunlanadi. Yog’simon moddalar ko’mlar, mazlar, malxamlar tayyorlashda ishlatiladi. Mum esa asalari inidan olinadi va dorivor preparatlar tayyorlashda, kosmetika sanoatida ishlatiladi.
- Lanolin: Lanolin qo’y junida ishlaydigan yog’ va lanolin ishlab chiqaradigan bеzlardan olinadi. U suvni shimgich xossasiga ega, shuning uchun terini yumshatish va davolashda ishlatiladi. Lanolin turli mazlar, kremlar va boshqa dorivor preparatlar tarkibiga kiradi.
- Spermastet: Spеrmatsеt - kashalot yog’idan olinadigan modda bo’lib, ko’krak qisishi, bronxit, yurak kasalliklari va boshqa holatlarda ishlatiladi. U analgеzik va antiseptik xossaga ega.
- Zaytun moyi: Zaytun moyi - zaytun daraxtining mevasidan olinadi. U achchiqroq mazaga ega va siydik haydovchi xossaga ega. U me'da-ichak kasalliklari va buyrak toshlarida ishlatiladi.
- Makkajo'xori moyi: Makkajo’xori moyi urug’idan olinadi va tarkibida vitaminlar, oshlovchi moddalar va yog’ kislotalari mavjud. Moyi siydik haydovchi va jigarni tozalovchi vosita sifatida ishlatiladi.