ОБЗОР АКТУАЛЬНЫХ ТЕХНОЛОГИЙ ПРОИЗВОДСТВА ЭКСТРАКЦИОННОЙ ФОСФОРНОЙ КИСЛОТЫ
Ushbu maqola ekstraktsion fosfor kislotasini ishlab chiqarishning eng keng tarqalgan va dolzarb texnologik usullariga bag'ishlangan. Unda turli sharoitlarda jarayonlarning kimyoviy jihatlari, tog'-kon jinslari va gipsdan foydalanishning turli shakllari ko'rib chiqilgan. Har bir texnologik jarayonning printsipial sxemalari, ularning afzalliklari va kamchiliklari tavsiflangan. Maqolada ushbu jarayonlarning parametrlarini solishtiruvchi jadval ham keltirilgan. Shuningdek, mavjud ishlab chiqarishni rekonstruksiya qilish va takomillashtirish bo'yicha amaliy tavsiyalar berilgan.
Asosiy mavzular
- Fosfor kislotasi ishlab chiqarishning texnologik usullari: Maqolada fosfor kislotasini ishlab chiqarishning ikki asosiy usuli – termik va ekstraktsion usullar ko'rib chiqilgan. Termik usulning afzalliklari (yuqori tozalik) va kamchiliklari (yuqori narx) ta'kidlangan. Ekstraktsion usulning asosiy tamoyillari, jumladan, fosfat xomashyosini sulfat kislota bilan reaksiyaga kiritish va hosil bo'lgan kalsiy sulfatining kristall shakllariga qarab jarayonning turli rejimlari (digidrat, yarimgidrat, angidrit) haqida ma'lumot berilgan.
- Fosfor kislotasi ishlab chiqarishning turli rejimlarining solishtirmasi: Maqolada digidratli, yarimgidratli, digidrat-yarimgidratli, yarimgidratli (bir bosqichli va ikki bosqichli) va angidritli jarayonlar tavsiflangan. Har bir jarayonning afzalliklari va kamchiliklari, jumladan, texnik-iqtisodiy ko'rsatkichlari, ishlatiladigan xomashyoga qo'yiladigan talablar, olingan kislota konsentratsiyasi va tozaligi bo'yicha solishtirilgan. Ushbu taqqoslash jadvallar va diagrammalar yordamida aniq ko'rsatilgan.
- Fosfat xomashyosining tarkibi va sifati: Turli mamlakatlardan (Rossiya, Qozog'iston, O'zbekiston, Janubiy Afrika, Marokko, AQSh, Senegal, Togo) olingan fosfat xomashyolarining kimyoviy tarkibi keltirilgan. Fosforitlar va apatitlar tarkibidagi asosiy komponentlar (P2O5, CaO, SiO2, F va boshqalar) hamda qo'shimcha elementlar (Al2O3, Fe2O3, MgO, Na2O, K2O va boshqalar) hamda og'ir metallar va radioaktiv elementlar haqida ma'lumotlar berilgan. Xomashyo tarkibining jarayonga ta'siri haqida fikr yuritilgan.
- Fosfor kislotasi ishlab chiqarishda qo'shimcha jihatlar: Maqolada fosfor kislotasi ishlab chiqarish jarayonida uchraydigan qiyinchiliklar, jumladan, xomashyoni tayyorlash (maydalash, boyitish), korroziya masalasi, ishlatiladigan uskunalarga qo'yiladigan talablar, energiyaga bo'lgan talab va chiqindilarni (gips) utilizatsiya qilish muammolari ko'rib chiqilgan. Shuningdek, jarayonni optimallashtirish va takomillashtirish bo'yicha tavsiyalar berilgan.