Узбекское традиционное народное жилище как самобытное архитектурное явление

Ushbu kitob O'rta Osiyo, xususan, O'zbekistonning an'anaviy xalq turar-joylarining o'ziga xos arxitekturaviy yechimlarini, ularning shakllanishi, rivojlanishi va o'ziga xos jihatlarini chuqur tahlil qiladi. Xususan, kitobda milodiy VII-VIII asrlardan to XIX-XX asr boshlarigacha bo'lgan davrdagi shaharsozlik, turar-joylar, ularning ichki va tashqi ko'rinishi, qurilish materiallari, bezaklari va ular orasidagi ijtimoiy-iqtisodiy va madaniy aloqalar yoritilgan. O'rta Osiyo shaharsozligining o'ziga xos rivojlanish bosqichlari, xususan, darvozalardan iborat bo'lgan yopiq hovlilar, ularning joylashuvi va tuzilishi hamda o'sha davrning iqlim sharoiti va mahalliy materiallardan unumli foydalanish kabi jihatlar batafsil bayon etilgan. Shuningdek, kitobda dehqonlar va hunarmandlarning "massaviy arxitekturasi"ning ijtimoiy-sanoat taraqqiyoti uchun o'rni alohida ta'kidlangan.

Asosiy mavzular

O'zbek an'anaviy xalq turar-joyining o'ziga xos arxitekturaviy hodisa sifatida o'rganilishi: Kitobning bosh qismida O'zbekistonning an'anaviy xalq turar-joyi o'ziga xos arxitekturaviy hodisa sifatida ko'rib chiqiladi. VII-VIII asrlardan boshlab turar-joylar tuzilishi, ularning eramizning X-XII asrlarida, keyinchalik esa XVIII asrgacha bo'lgan davrlardagi o'zgarishlari, jumladan, hovli-joylar, ular atrofiga qad ko'targan devorlar va darvozalar orqali ko'chaga ulanishi, ichki yopiq tuzilmalari tahlil qilinadi. IX-X asrlarda esa, Vaxashan X asr turar-joylarining tuzilishi bilan solishtirilganda, Afrasiyobda VIII asr ikkinchi yarmida hovli-joy tuzilishi boshlangani ta'kidlanadi.
O'rta Osiyo shaharsozligi va turar-joylarning rivojlanish bosqichlari: Kitobda O'rta Osiyo shaharsozligining rivojlanish bosqichlari, ayniqsa, milodiy XIII-XV asrlarda shahar va qishloq aholisining turar-joylari o'rganiladi. Tarixiy manbalar va miniatyuralar yordamida o'sha davr turar-joylarining ko'p qavatliligi, devorlarning silliq va ba'zan g'ishtlar bilan bezatilganligi, bezaklarda ko'k rangli mozaikalarning ishlatilganligi, darvozalarining o'yma naqshlar bilan bezatilishi, derazalaridagi panjara va ayvonlar hamda tom qismining (ko'pincha yassi, tepasi zubchali parapet bilan tugagan) tepa terrasasi sifatida foydalanilishi haqida ma'lumot beriladi.
O'rta Osiyo turar-joylarining o'ziga xos xususiyatlari va arxitekturaviy yechimlari: Ushbu mavzuda o'zbek yashash joylarining o'ziga xos xususiyatlari, jumladan, hovli-joylar, uylarining o'zaro bog'liqligi, devorlar va ustunlar, shiftedlar, tom yopish usullari, darvozalar va hovlilardagi ko'rish qismidagi ayvonlar va ularning bezaklari haqida gap boradi. Mazkur arxitekturaviy yechimlar o'rta asrlardan boshlab feodal davrida ham saqlanib qolganligi va o'ziga xos xususiyatlarini yo'qotmaganligi ta'kidlanadi.
"Massaviy arxitektura"ning ijtimoiy-sanoat taraqqiyotidagi o'rni: Kitobda, ayniqsa, feodalizm davrida "massaviy arxitektura", ya'ni dehqonlar va hunarmandlarning turar-joylari ijtimoiy-sanoat taraqqiyoti uchun muhim rol o'ynagani ta'kidlanadi. Ular o'sha davrdagi sanoat rivojiga, jumladan, to'qimachilik fabrikalari, paxta tozalash zavodlari va boshqa sanoat korxonalarining paydo bo'lishiga zamin yaratganligi qayd etiladi.