Karta tuzishda geografik obyekt nomlarni to’g’ri keltirish muommolari va yechimlari.

Ushbu maqolada dunyo bo'yicha geografik obyekt nomlarini to'g'ri yozilish va ulardan foydalanish masalasi hamda bu muommolarni yechish yo'llari haqida qisqacha ma'lumot berilgan. Geografik nomlarning kelib chiqishi, mazmuni, o'zgarishi va tasnifini o'rganuvchi toponimika fani va kartografik toponimika bo'limi tushuntirilgan. Geografik nomlar kartalarda ko'pincha mahalliy, rasmiy, fonetik, an'anaviy shakillar va tarjima qilib yozilishi hamda ayrim nomlarning boshqa tillarda o'zgargan holda ishlatilishi misollar bilan tahlil qilingan. Maqola oxirida turli mamlakatlarning o'zbekcha va asl nomlanishlari keltirilgan jadval berilgan.

Asosiy mavzular

Geografik obyekt nomlarining dolzarbligi: Dunyo bo'yicha geografik nomlarni to'g'ri yozilishi va undan foydalanish masalasi bugungi kunda juda dolzarb bo'lib, bu masalalar bilan maxsus tashkilotlar shug'ullanadi. Qabul qilingan qoidalarga ko'ra, keng tarqalgan geografik nomlar qaysi tilda ishlatilsa, o'sha tilda yozilishi kerak.
Xalqaro tashkilotlar va geografik nomlarni tartibga solish: Geografik nomlarni tartibga solish bilan Birlashgan Millatlar Tashkiloti huzuridagi maxsus ekspertlar guruhi shug'ullanadi. Xalqaro, dunyo bo'yicha va regional konferensiyalarda geografik nomlar bo'yicha maxsus qarorlar qabul qilinadi.
Kartalarda geografik nomlarning to'g'ri yozilishi: Kartalarda geografik nomlarning to'g'ri yozilishiga, ya'ni transkripsiyasiga alohida e'tibor beriladi. Nomlarning aniq va to'g'ri yozilishi foydalanuvchilarda kartaga nisbatan ishonch hosil qilish uchun muhimdir. Agar nomlar noto'g'ri yozilsa, ishonchsizlik paydo bo'ladi.
Toponimika va kartografik toponimika: Geografik nomlarning kelib chiqishi, mazmuni, o'zgarishi va tasnifini o'rganuvchi fan toponimika hisoblanadi. Kartalarda esa geografik nomlarni o'rganuvchi qismi kartografik toponimika deb ataladi.
Geografik obyekt nomlarining turlari: Geografik nomlar kartalarda asosan to'rt xil nomda beriladi: mahalliy, rasmiy, fonitik, an'anaviy shakillar va tarjima qilib yoziladi. Mahalliy rasmiy shakilda obyekt qaysi mamlakat hududida joylashgan bo'lsa, o'sha davlat tilida va qabul qilingan alifbosida yoziladi. Mahalliy shakilda yozilgan nomlar noto'g'ri talaffuz qilinishi mumkin. Fonetik shaklda talaffuz va yozilishda farq bo'lishi mumkin.
Geografik nomlarning boshqa tillarda o'zgarishi: Dunyo mamlakatlari geografik nomlarining boshqa tillarda jaranglashi o'ziga xos xususiyatdir. Ko'pgina nomlar boshqa xalqlar fonetikasi qoidalariga moslashib, o'zgarib ketgan. Ayrim davlatlarni biz asl nomidan butunlay boshqacha ataymiz, chunki bu nomlar boshqa tillar orqali o'zgarib, keyin o'zlashtirilgan. Misollar sifatida 'Albaniya', 'Gretsiya', 'Germaniya', 'Marokash', 'Armaniston', 'Hindiston', 'Xitoy' nomlarining kelib chiqishi va boshqa tillarda ishlatilishi tushuntirilgan.
Mamlakatlarning o'zbekcha va asl nomlanishlari: Maqolada O'zbekistonda qo'llaniladigan geografik nomlar va ularning asl nomlanishlari keltirilgan jadval mavjud. Bunda 26 ta mamlakatning o'zbekcha va asl nomlari taqqoslangan.