БЎЁКБОП ДРОК GENISTA TINCTORIA ЎСИМЛИГИНИ АЙРИМ БИОЭКОЛОГИК ХУСУСИЯТЛАРИ

Ushbu maqolada "Genista tinctoria" (bo'yoqbo'p) o'simligining Farg'ona iqlim sharoitida biomorfologik va ekologik xususiyatlari, uning introduksiyasi, biologik rivojlanish bosqichlari va xalq tabobatidagi foydali xususiyatlari haqida ma'lumot berilgan. Tadqiqotda o'simlikning ko'payishi, gullashi va mevalash jarayonlari, shuningdek, uning sovuqqa chidamliligi va tibbiy ahamiyati o'rganilgan.

Asosiy mavzular

O'simlikning umumiy tavsifi va introduksiyasi: Genista tinctoria (bo'yoqbo'p drak) Fabaceae oilasiga mansub doimiy yashil o'simlik bo'lib, Yevropa, Shimoliy Amerika, Janubiy Sharqiy Osiyoda keng tarqalgan. Farg'ona davlat universitetida 2004-yilda ekilgan bo'lib, 250-300 sm balandlikka erishadi. Barglari qarama-qarshi, lansepsimon shaklda.
Fenologik kuzatuvlar va biologik rivojlanishi: 2014-2016 yillardagi kuzatuvlar natijasida o'simlikning 5-6 yoshda gullashi, barg hosil bo'lishi mart oyining o'rtalariga to'g'ri kelishi, g'unchalashdan gullashga o'tish davri 12-15 kunni tashkil qilishi aniqlangan. To'liq gullash esa 10-14 may kunlari kuzatilgan.
Mevallash jarayoni va urug'larining unuvchanligi: Mevallash jarayoni akropetal tartibda amalga oshadi. Mevasi dukkak shaklida, 3-4 sm uzunlikda, qizg'ish-jigar rangda bo'ladi. 2014-yilda yig'ilgan urug'lar 2015-yilda ekilganda 85% unuvchanlik ko'rsatgan. Qishki sovuqlar sababli ko'chatlarning 80% nobud bo'lgan, ammo ildiz bo'g'izidan yangi novdalar hosil qilgan.
O'simlikning xalq tabobatidagi ahamiyati: Genista tinctoria gemostatni saqlash, siydik haydash, terlatish, tinchlantirish, organizmdan xloridlarni chiqarish va yurak og'riqlarini qoldirish xususiyatlariga ega. O'simlik ildizidan tayyorlangan damlama qon tomirlarini kengaytiruvchi, antibakterial vosita hisoblanadi. Xalq tabobatida sariq kasalligi, qalqonsimon bez kasalliklari, revmatizmni davolashda qo'llaniladi.
Tavsiyalar: Genista tinctoria o'simligini Farg'ona sharoitida introduksiyasini kengaytirish uchun uni shahar, tuman, qishloq va xiyobonlarga ekish tavsiya etiladi. Ko'paytirish uchun vegetativ (qalamchalar) va generativ (urug') usullardan foydalanish mumkin.