THEORETICAL BASIS OF STUDIES OF PROVERBS AND SAYINGS IN MODERN LINGUISTICS

Ushbu diplom ishi nazariy va amaliy tadqiqotlar asosida ingliz va o'zbek tillaridagi maqol va matallarining o'ziga xos jihatlarini o'rganishga bag'ishlangan. Unda ushbu jamoalarining lug'aviy-madaniy xususiyatlari, tipologik jihatdan o'xshash va farqli tomonlari, ayniqsa sonlar bilan bog'liq matallar tahlil qilingan. Tadqiqotda lug'atshunoslik, stilistika va frazeologiyaga oid nazariyalar va metodologiyalardan foydalanilgan. Maqol va matallar tahlili ularning ma'no va tuzilish jihatidan qiyoslanib, ularning ta'lim jarayonida qo'llanilishi yuzasidan xulosalar chiqarilgan. Tadqiqotning maqsadi maqol va matallarning tilshunoslik va madaniyatshunoslik nuqtai nazaridan ahamiyatini ko'rsatish hamda ularning lingvistik xususiyatlarini ochib berishdan iborat.

Asosiy mavzular

Kirish: Ushbu qism O'zbekiston Respublikasining mustaqillikka erishgandan so'ng ta'lim tizimida amalga oshirilgan islohotlar, shaxsni rivojlantirishning milliy dasturi va chet tillarni, xususan ingliz tilini o'qitishning dolzarbligi haqida so'z yuritadi. Maqol va matallar bilan ishlashning uslubiy va nazariy asoslari hamda ularning til o'rganishdagi o'rni ta'kidlangan.
Maqol va matallarni o'rganishning nazariy muammolari: Bu bo'lim maqol va matallarning til faktlari ekanligini, ularning lug'atlarda to'planishini va ularni aniqlashdagi o'ziga xos xususiyatlarini (ritm, alliteratsiya, assonans) tahlil qiladi. Shuningdek, maqolning asosiy xususiyati tilshunoslik ifodasida emas, balki ma'no va shaklning yaxlitligida ekanligi, ularning qisqaligi va ma'no jihatdan boyligi ta'kidlangan. Maqollarning madaniyat va xalq hikmatining aks etishi hamda ularning ta'limdagi o'rni yoritilgan.
Maqol va matallarning lingvo-madaniy xususiyatlari: Mazkur mavzu turli xalqlar maqollarining o'ziga xos madaniy va milliy xususiyatlarini o'rganadi. Xususan, o'zbek maqollarida sonlardan foydalanishning lingvistik va madaniy jihatlari ochib berilgan. Maqollarning oila, do'stlik, vaqt, bilim kabi mavzularga qarab tasniflanishi va ularning tilni boyitishdagi roli muhokama qilingan.
Maqol va matallarda sonlar bilan ifodalangan tipologik moslik va nomoslik: Bu bo'lim ingliz va o'zbek tillaridagi sonlar bilan bog'liq maqollarning tuzilishini tahlil qiladi. Maqollarning grammatik jihatdan sodda va murakkab gaplar shaklida yasalishi, ularning ma'no jihatidan umumlashtirilgan yoki xususiy holatlarni ifodalashi ko'rib chiqiladi. Shuningdek, maqollarning mazmun va shakl jihatidan qiyoslanishi va ularning til o'rganishdagi o'rni tahlil qilingan.
Sonlar yordamida ifodalangan tipologik toifani ifodalash usullari: Ushbu mavzu maqol va matallarning semantik jihatdan tahlil qilinishini ko'rib chiqadi. Maqollarning pragmatik maqsadlarda, ya'ni fikrlarni kuchaytirish, maslahat berish, ogohlantirish kabi vazifalarni bajarishi ta'kidlanadi. Shuningdek, maqollarning ijtimoiy hayotdagi o'rni va ularning ta'limdagi ahamiyati ham tahlil etilgan.