ИНГЛИЗ ВА ЎЗБЕК ТИЛЛАРИДА ЁРДАМЧИ ФЕЪЛЛАРНИНГ КЎЛЛАНИЛИШИ ВА ЛИНГВОДИДАКТИКА МАСАЛАЛАРИ.JPG
Ushbu doktorlik dissertatsiyasi ingliz va o‘zbek tillaridagi yordamchi fe’llarning qo‘llanilishi hamda ularning lingvodidaktik masalalarini tahlil qilishga bag'ishlangan. Tadqiqotda ushbu ikki tilidagi yordamchi fe’llarning o‘xshash va farqli jihatlari, ularning grammatik funksiyalari, qo‘llanilishidagi qiyosiy-tipologik jihatlar, shu jumladan, reduktsiya (kitikizatsiya, erosiyya), ko‘p yordamchi fe’llar, elipsis va inversiya kabi hodisalar hamda lingvodidaktik masalalar, o‘quv jarayonida yordamchi fe’llardan foydalanishda yuzaga keladigan xatolar va ularning oldini olish bo‘yicha tavsiyalar atroflicha yoritilgan. Oʻzbek va ingliz tillaridagi yordamchi fe’llarning tasnifi, ularning grammatiklashuvi jarayoni va shu kabi lingvistik masalalar ham qiyosiy tahlil qilingan. Dissertatsiyada talabalar tomonidan yozma va og‘zaki nutqda ingliz tilidagi yordamchi fe’llarni qo‘llashda yuzaga keladigan xatolar tahlil qilinib, ularni bartaraf etish bo‘yicha uslubiy tavsiyalar berilgan.
Asosiy mavzular
- Yordamchi fe’llarning umumiy tasnifi va grammatiklashuv jarayoni: Ushbu bobda ingliz va o‘zbek tillaridagi yordamchi fe’llarning umumiy tasnifi, ularning grammatiklashuv (grammaticalization) jarayonining bir qismi sifatida tavsifi, ularning leksik manbalardan rivojlanishi, hamda bu jarayonning universal xarakteri haqida so‘z yuritilgan. Har ikki tilda ham yordamchi fe’llarning qiyosiy tahlili, ularning reduktsiya, ko‘p yordamchi fe’llar, elipsis va inversiya kabi hodisalarda qo‘llanilishi hamda bu jarayonlarning lingvodidaktik jihatlari o‘rganilgan.
- Ingliz va o‘zbek tillaridagi yordamchi fe’l konstruksiyalarining qiyosiy tahlili: Bu bobda ingliz va o‘zbek tillaridagi yordamchi fe’l konstruksiyalarining o‘ziga xos jihatlari, ularning o‘xshash va farqli tomonlari, reduktsiya (kitikizatsiya, erosiyya), ko‘p yordamchi fe’llar, elipsis va inversiya hodisalarining qiyosiy tahlili amalga oshirilgan. Shuningdek, ushbu tillarda yordamchi fe’llarning semantik o‘xshashliklari va lingvodidaktik masalalar ko‘rib chiqilgan.
- Xatolar tahlili va lingvodidaktik masalalar: Oʻzbek talabalari tomonidan ingliz tilidagi yordamchi fe’llarning qo‘llanilishi: Ushbu bobda o‘zbek talabalarining yozma va og‘zaki nutqida ingliz tilidagi yordamchi fe’llarni qo‘llashda yuzaga keladigan xatolar tahlil qilingan. Xatolarning turlari, sabablari aniqlanib, ularni bartaraf etish bo‘yicha aniq uslubiy tavsiyalar berilgan. Xususan, reported questions, I wish..., modal perfect va if-clauses kabi mavzular bo‘yicha aniqlangan xatolar va ularning oldini olish yo‘llari ko‘rsatib berilgan.