Зирк (Berberis l.) ўсимлигини биоэкологияси ва кўпайтириш технологияси
Ushbu dissertatsiya avtoreferati
Asosiy mavzular
- Kirish: Kirish qismida tadqiqotning dolzarbligi, maqsadi, vazifalari, obyekti va predmeti, fanning ustuvor yo'nalishlariga mosligi, yangiligi va amaliy natijalari, ahamiyati, tadbiq etilishi va nashr etilgan ilmiy ishlari bayon etilgan. Tadqiqotning ilmiy va amaliy ahamiyati hamda uning natijalarini ishlab chiqarishga tatbiq etish masalalari ko'rib chiqiladi. Tadqiqotning dolzarbligi O'zbekiston Respublikasi prezidentining 2017-2021 yillarga mo'ljallangan Harakatlar strategiyasidagi qishloq xo'jaligini rivojlantirishga oid vazifalar bilan bog'liqligi asoslangan.
- Tadqiqotning obyekti va predmeti: Tadqiqot obyekti sifatida O'zbekiston florasida tabiiy holda o'sayotgan va ko'kalamzorlashtirish uchun introduksiya qilingan зирк (Berberis L.) turkumining mahalliy va chet el turlari, ularning xo'jalik-biologik belgilari, ko'chatlari, buqalarining manzarali xususiyatlari tanlangan. Tadqiqot predmeti esa зиркning mevalari, urug'lari, novda qalamchalari, ularni ekish oldi tayyorlash uslubi, urug'ko'chatlari, mineral o'g'itlar me'yorlari, manzarali xususiyatlari hisoblanadi.
- Tadqiqotning ilmiy yangiligi: Ilk bor G'arbiy Tian-Shanda 10 ta istiqbolli зирк shakllari tanlanib, kompleks baholangan, birlamchi materiallar ajratilgan. Zirk mevalarining bioximik tarkibi, manzarali hususiyatlari aniqlangan. Zirkning bioekologiyasi, urug' va urug'ko'chatlarini yetishtirish texnologiyasi ishlab chiqilgan.
- Tadqiqotning amaliy natijalari: Zirk urug'larini terish, ekish muddatlari, ularni saqlash va stratifikatsiya qilishning optimal muddatlari aniqlangan. Urug'ko'chatlarini yetishtirishda yuqori standart ko'chatlar chiqishini ta'minlovchi mineral o'g'itlar me'yorlari aniqlangan. Zirkning 2 yillik urug'ko'chatlarini yetishtirish bo'yicha hisob-texnologik karta tuzilgan.
- Tadqiqot natijalarining asosiy xulosalari: O'zbekiston florasida 3 tur зирк (B.oblonga, B.integgerima, B.nummularia) uchraydi. Zirk mevalarida polimorfizm kuchli namoyon bo'lgan. Zirk urug'larining bahorgi uni sh davri 31-34 kunni tashkil etadi. Zirkning eng yaxshi o'sish ko'rsatkichlari N120P90 K60 variantida qayd etildi. Eng samarali stimulyator geteroauksin bo'lib, u bilan ishlov berilgan ko'chatlar 84-100% ildiz olgan. Zirkning 100 dona meva og'irligiga ko'ra istiqbolli shakllari tavsiya etiladi. Qizil, tanagasi-mon va qoraqand zirklari mevalari vitaminlarga boyligi aniqlangan. Eng yuqori manzarali xususiyatlari Tunberg, oddiy va Yuliana zirklari ko'rsatgan. Qoraqand zirklari urug'ini sentyabr o'rtalarida terib, darhol tuproqqa ekish tavsiya etiladi.