Musiqa tarixi

Ushbu kitob oʻzbek musiqasi tarixini chuqur oʻrganishga bagʻishlangan boʻlib, unda oʻzbek musiqasi bosib oʻtgan tarixiy jarayon, musiqiy madaniyatning tashkil topishi va rivojlanish tarixi bayon etilgan. Kitobda qadimiy davrlardan tortib XX asrgacha boʻlgan davrlar, turli musiqa janrlari, cholgʻu asboblari, shakllanishi va rivojlanishi, shuningdek, oʻzbek kompozitorlari ijodiyoti, musiqiy meros va folklorning oʻrni atroflicha yoritilgan.

Asosiy mavzular

O'rta Osiyoning qadimiy musiqa madaniyati: Qadimgi davrdan boshlab Oʻrta Osiyo va Oʻzbekiston hududida mavjud boʻlgan boy musiqa sanʼati, undagi musiqa ijrochiligi, cholgʻu asboblari va ularning taraqqiyoti haqida ma'lumotlar berilgan. Arxeologik topilmalar, tasviriy san'at asarlari, sharq mumtoz adabiyoti va xalq ogʻzaki ijodi orqali oʻtmishdagi musiqa madaniyatining oʻrni va ahamiyati koʻrsatilgan.
Oʻzbek xalqining shakllanish davrida musiqa madaniyati (XI- XV asrlar): Ushbu davrda yaratilgan dostonlar, xususan Yusuf Xos Hojibning „Qutadgʻu bilig“ dostoni orqali oʻsha davr musiqa madaniyati, uning xalq ijodiyoti, urf-odatlari va musiqa janrlarining shakllanishi haqida ma'lumotlar berilgan. Xorazm dutor maqomlari va Olti yarim maqom, Fargʻona-Toshkent maqom yoʻllari hamda ularning musiqa merosimizdagi oʻrni haqida soʻz yuritiladi.
XIX asrning oxiri XX asr boshlarida oʻzbek musiqasining rivojlanishi: Ushbu davrda Oʻzbekiston xalq ijodiyotining rivojlanishi, mahalliy uslublarning shakllanishi, oʻzbek musiqasiga Yevropa ta‘sirining kirib kelishi, musiqali teatrlar, simfonik orkestrlarning paydo boʻlishi va rivojlanishi haqida ma'lumotlar berilgan. Xususan, oʻzbek xalq cholgʻu asboblarining oʻzlashtirilishi, harbiy musiqa, opera, balet, simfonik janrlar rivojlanishi haqida batafsil ma'lumotlar keltirilgan.
Musiqiy nazariy meros: Musiqiy merosimizning ilmiy tafakkur asoslari, nazariy yoʻnalishlar, jumladan Forobiy, Ibn Sino, Safiuddin Urmaviy, Abdulqodir Marogʻiy kabi buyuk allomalarning musiqaga oid risolalari hamda ularning nazariy qarashlari, musiqa ilmidagi ilmiy-nazariy tizimlar tahlil qilingan. Bu mavzu Oʻrta Osiyo olimlarining musiqa ilmini rivojlantirishdagi oʻrni va ahamiyatini ochib beradi.
Maqom asoslari: Maqom tushunchasining lug'aviy va istilohiy ma'nolari, maqomlarning tuzilishi, qismlari, usullari va ularning janrlari haqida batafsil ma'lumot berilgan. Buxoro Shashmaqomi, Xorazm olti yarim maqomi, Fargʻona-Toshkent maqom yoʻllarining oʻziga xos xususiyatlari hamda ularning tarixiy shakllanishi tahlil qilingan.
Oʻzbek xalq cholgʻu asboblari: Oʻzbek xalq cholgʻu asboblarining tasnifi, ularning tuzilishi, ijro uslublari va tarixiy rivojlanishi haqida batafsil ma'lumot berilgan. Ud, tanbur, rubob, gʻijjak, nay, surnay kabi torli, puflama va urma cholgʻu asboblari haqida ma'lumotlar keltirilgan.
Oʻzbek folklori: Oʻzbek xalq qoʻshiqlari, terma, lapar, yalla, ashula kabi janrlarning turlari, tuzilishi, mazmuni va ijro uslublari haqida batafsil ma'lumot berilgan. Shuningdek, ayrim marosim qoʻshiqlari, jumladan yor-yorlar va kelin salomlar haqida ham atroflicha soʻz yuritilgan.
Vokal musiqasi: XX asrda paydo boʻlgan yangi vokal janrlar, jumladan oʻzbek romanslari, kantata, poema, oratoriya kabi janrlar ijodida oʻzbek kompozitorlarining xizmatlari, ularning ijodiy uslublari va milliy musiqa merosimiz bilan bogʻliqligi haqida ma'lumot berilgan.
Musiqiy sahnaviy janrlar: Musiqali drama, opera va balet janrlarining rivojlanishi, oʻzbek musiqali teatr sanʼatining shakllanishi, oʻzbek kompozitorlarining ushbu janrlardagi ijodiy faoliyati haqida ma'lumot berilgan.
Oʻzbek kompozitorlari ijodida opera janri: Oʻzbek operachilik sanʼatining shakllanishi, dastlabki oʻzbek operalari va ularning mazmuni, oʻzbek kompozitorlarining opera janridagi ijodiy faoliyati haqida batafsil ma'lumotlar berilgan. Jumladan, M.Ashrafiyning „Dilorom“, M.Burhonovning „Alisher Navoiyga qasida“, S.Yudakovning „Maysaraning ishi“ operalari haqida atroflicha soʻz yuritilgan.
Oʻzbek kompozitorlari ijodida balet janri: Oʻzbek balet sanʼatining rivojlanishi, professional balet sanʼatining shakllanishi va oʻzbek kompozitorlarining ushbu janrdagi ijodiy faoliyati haqida ma'lumotlar berilgan.
Oʻzbek kompozitorlarining simfonik musiqasi: Oʻzbekiston simfonik musiqasining shakllanishi, rivojlanishi va oʻzbek kompozitorlarining ushbu janrdagi ijodiy faoliyati haqida ma'lumotlar berilgan. Jumladan, V.Uspenskiy, A.Kozlovskiy, M.Burhonov, M.Ashrafiy, S.Yudakov kabi kompozitorlarning simfonik asarlari tahlil qilingan.
Foydalanilgan adabiyotlar: Kitobni tayyorlashda foydalanilgan ilmiy adabiyotlar va manbalarning ro'yxati keltirilgan.