Kichik maktab yoshdagi o`quvchilarda xayol jarayonini rivojlanishining psixologik xususiyatlari
Ushbu bitiruv malakaviy ishining maqsadi kichik maktab yoshidagi o`quvchilarda xayol jarayonini shakllanishining psixologik xususiyatlarini o`rganishdan iboratdir. Ishda bolalarning xayol jarayonining rivojlanishi, uning xususiyatlari, turli metodikalar yordamida tadqiq qilinishi va uni rivojlantirish yo'llari atroflicha o'rganilgan.
Asosiy mavzular
- Kirish: O'zbekiston Respublikasi mustaqilligini qo'lga kiritgach, mamlakatda ta'lim tizimini rivojlantirishga alohida e'tibor qaratilayotganligi, XXI asrning global jarayonlari, inson omilining ahamiyati, mustaqil fikrli shaxslarni tarbiyalash, uzluksiz ta'lim tizimini takomillashtirish hamda ta'lim sifatini oshirish bo'yicha amalga oshirilayotgan islohotlar, Prezidentimizning tegishli qarorlari, jahon tajribasi hamda rivojlanishning yangicha modellari haqida umumiy ma'lumotlar keltirilgan. Shuningdek, ishning dolzarbligi, mavzu bo'yicha ilmiy-nazariy asoslar, dolzarb masalalar, tadqiqotning maqsadi va vazifalari, usullari, mavzuning o'rganilganlik darajasi va boshqa jihatlar bayon etilgan.
- I.bob. Psixologiya fanida xayol jarayonini nazariy manbaalarda yortilishi: Xayol jarayonining umumiy tavsifi, uning mohiyati, inson hayotidagi o'rni, xususan, ijodiy jarayonlardagi ahamiyati, psixolog E. G'oziyevning fikrlari, xayolning nerv-fiziologik asoslari, uning boshqa bilish jarayonlari bilan bog'liqligi, xususan, nutq, tafakkur, xotira, diqqat va sezgi bilan aloqadorligi, xayolning turlari (tasavvur, ijodiy, ixtiyoriy va ixtiyorsiz, realistik va fantastik), xayolning sifatlari (kengligi, mazmundorligi, kuchi, realligi, fantaziyaning boyligi) va ularning rivojlanishi haqida ma'lumotlar berilgan.
- II. Kichik maktab yoshida xayol jarayonini tashxislash va rivojlantirish: Kichik maktab yoshidagi o'quvchilar xayolining xususiyatlari, ularning shakllanishi, rivojlanishi, bilish jarayonlari bilan bog'liqligi, ushbu yoshdagi bolalarning xususiyatlari, tafakkurining rivojlanishi, bolalarda xayol jarayonini tashxislash metodikalari ("Rasm", "Vartega doiralari") hamda ularning natijalari tahlili bayon etilgan. Tadqiqot natijalariga ko'ra, kichik maktab yoshidagi bolalarda xayol jarayoni tezligi, obrazning o'ziga xosligi, originalgi, fantaziyaning boyligi, obrazning chuqur ishlanganligi, hissiy ta'sirchanligi kabi xususiyatlar rivojlanganligi aniqlangan. Xayol jarayonini rivojlantirish bo'yicha hamkorlik, dialog, texnik ijodkorlik, mashg'ulotlar va treninglar samarali usullari tavsiya etilgan.
- Xulosa: Mamlakatimizda sog'lom avlodni tarbiyalash, komil insonlarni voyaga yetkazish masalasiga katta e'tibor qaratilayotganligi, yosh avlodning ertangi kunimizning chinakkam poydevori ekanligi, ta'lim-tarbiya jarayonida shaxsni rivojlantirish, uning intellektual imkoniyatlarini maksimal ishga solish muhimligi ta'kidlangan. Tadqiqot natijalari ko'rsatganidek, kichik maktab yoshidagi bolalarda xayol jarayonini rivojlantirishga qaratilgan korreksion mashg'ulotlar o'z samarasini berganligi va bolalarning xayol jarayonining asosiy sifatlari rivojlanganligi haqida xulosalar chiqarilgan.
- Tavsiyalar: Bolalarda yaratuvchanlik faoliyatini rivojlantirish uchun zarur fikrlash va nutqiy faoliyatni rivojlantirish, yangi tushunchalarni tanish tushunchalar orqali yo'naltirish, rivojlantirish texnikalarini bolaning shaxsiyatiga va boshqa bolalar bilan munosabatiga qaratib tuzish, diqqat markazida gramatika emas, tushunish va qabul qilishga qaratish, bolalarga ish natijasini oldindan o'ylash va muammolarni yechishni o'rgatish hamda o'z fikrlarini bemalol ayta olish xususiyatini shakllantirish bo'yicha tavsiyalar berilgan.
- Foydalanilgan adabiyotlar ro'yxati: Ushbu ishni tayyorlashda foydalanilgan qonunlar, Prezident farmonlari, qarorlari, ilmiy-nazariy adabiyotlar, kitoblar va internet saytlari keltirilgan.