Namangan viloyati hududidagi to'qaylar va ularning floristik tarkibi
Ushbu ilmiy ish Namangan viloyati hududidagi toʻqayzorlarning floristik tarkibini oʻrganishga bagʻishlangan boʻlib, unda Oʻrta Osiyo mintaqasidagi toʻqaylarning oʻziga xos xususiyatlari, antropogen omillarning taʼsiri va ularni muhofaza qilish yoʻllari atroflicha tahlil etilgan. Tadqiqot davomida Namangan viloyati hududidagi toʻqayzorlarda mavjud boʻlgan 28 oila, 70 turkumga mansub 85 tur aniqlangan. Asosiy eʼtiborni daraxt, buta va yarim buta turlariga qaratgan holda, ularning ekologik va biologik xususiyatlari, oʻsimliklar jamoalarining tuzilishi hamda antropogen omillarning taʼsiridan kelib chiqqan oʻzgarishlar oʻrganilgan. Shuningdek, toʻqayzorlarning muhofazasini taʼminlash yuzasidan huquqiy va ijtimoiy asoslar ham koʻrib chiqilgan.
Asosiy mavzular
- Kirish: Mavzuning dolzarbligi, tadqiqotning maqsadi va vazifalari, amaliy ahamiyati, ilmiy va muammolik tomonlari, ob'ekti va predmeti, ishning tuzilishi haqida ma'lumot berilgan. Ayniqsa, Namangan viloyatida toʻqaylarning dolzarbligi va ularning oʻziga xos xususiyatlarini oʻrganish zarurati taʼkidlangan.
- Namangan viloyatining tabiiy-geografik tavsifi: Namangan viloyatining geografik oʻrni, iqlimi, relyefi, gidrogeologik sharoiti va oʻsimliklar olami haqida umumiy ma'lumotlar keltirilgan. Viloyatning tabiiy-geografik sharoiti, oʻsimlik turlarining koʻpligi va xilma-xilligi haqida gapirilgan.
- Namangan viloyati hududidagi toʻqaylar florasi va uning oʻziga xos xususiyatlari: Fargʻona vodiysi va Namangan viloyati hududidagi toʻqaylar florasini oʻrganishga bagʻishlangan ilmiy tadqiqotlar sharhi keltirilgan. Toʻqaylarda uchraydigan asosiy oʻsimlik oilalari, turkum va turlar aniqlangan. Oʻsimliklar jamoalarining tuzilishi va ularning xilma-xilligi haqida maʼlumot berilgan. Jumladan, daraxt, buta va yarim buta turlarining roli alohida taʼkidlangan.
- Namangan viloyati hududidagi toʻqayzorlarga antropogen omilining taʼsiri: Antropogen omillar, yaʼni inson faoliyatining tabiiy ekotizimlarga, xususan toʻqayzorlarga taʼsiri tahlil qilingan. Suvlarning ifloslanishi, erlarning oʻzlashtirilishi, daraxtlarning kesilishi, chorva mollarining boqilishi va boshqa omillarning taʼsiri natijasida oʻsimliklar qoplamida yuzaga kelgan oʻzgarishlar koʻrsatilgan.
- Toʻqaylarni muhofaza qilishning huquqiy asoslari: Oʻzbekiston Respublikasida tabiatni muhofaza qilishga oid qonunchilik, jumladan, Prezident Farmonlari, qonunlar va boshqa normativ-huquqiy hujjatlar koʻrib chiqilgan. Toʻqayzorlarni muhofaza qilishda davlat va jamoatchilikning roli, shuningdek, tabiatni asrash borasidagi xalqaro tashkilotlarning faoliyati haqida maʼlumot berilgan.
- Xulosalar: Tadqiqot natijalari yakunlangan va viloyat toʻqayzorlarining floristik tarkibi, asosiy oʻsimlik turlari va antropogen omillarning taʼsiri boʻyicha xulosalar bayon etilgan. Shuningdek, toʻqaylarni muhofaza qilish boʻyicha takliflar berilgan.