Chaqaloqlar gemorragik kasalliklar
Ushbu ma'ruza yangi tug'ilgan chaqaloqlarda gemorragik kasalliklar, ularning sabablari, patogenezi, turlari, klinik ko'rinishlari, diagnostikasi va davolash usullari haqida batafsil ma'lumot beradi. Gemorragik sindrom rivojlanishida gemostaz va qon ivish jarayonining buzilishi asosiy rol o'ynashi, K vitaminining tanqisligi, uning turli shakllari (erta, klassik, kechki), ularning sababchilari va belgilari atroflicha tushuntirilgan. Shuningdek, K vitaminining biologik roli, uning organizmga tushishi, yetishmasligiga olib keladigan omillar, diagnostikada qo'llaniladigan usullar va profilaktik choralar haqida ham ma'lumotlar berilgan.
Asosiy mavzular
- Chaqaloqlar gemorragik kasalligi: Gemorragik kasalliklar guruhiga turli etiologiya va patogenezli, ammo gemorragik sindrom bilan kechuvchi kasalliklar kiradi. Bu sindromlar melena, qonli qusish, shilliq qavatlar, teridan va kindik yarasidan qon ketish va boshqa holatlar bilan namoyon bo'lishi mumkin. Gemorragik sindrom rivojlanishining asosiy sababi - xomila va yangi tug'ilgan chaqaloqlarda gemostaz va qon ivish jarayonining buzilishidir. Yangi tug'ilgan chaqaloqlarda hayotning birinchi haftasida gemostaz xolati o'ziga xos xususiyatlarga ega bo'lib, qon prokogulyantlari (II, VII, IX, X) ya'ni K vitaminiga bog'liq omillari 2-5 kunda pasayadi.
- K vitaminining tanqisligi: Chaqaloqlar gemorragik kasalligining 0,25-0,5% yangi tug'ilgan chaqaloqlarda K vitamini tanqisligidan kelib chiqishi ta'kidlanadi. K1 vitaminini parenteral yuborish orqali ushbu kasallikning uchrashi keskin kamaygan. K vitamini protrombin, antigemofil V globulin va Styuart-Praudr omili kabi qon ivish omillarining shakllanishida muhim rol o'ynaydi. K vitaminining yetishmasligi ushbu omillarning faoliyatini buzadi va qon ivishiga to'sqinlik qiladi.
- Gemorragik kasallikning turlari va sabablari: Chaqaloqlar gemorragik kasalligi kelib chiqish vaqtiga qarab erta (dastlabki 24 soat), klassik (1-7 kun) va kechki (2-8 hafta, kamroq 6 oygacha) turlarga bo'linadi. Erta shakli ko'pincha onaning dori vositalarini qabul qilishi bilan bog'liq. Klassik shakli tabiiy ovqatlanishdagi bolalarda ko'proq uchraydi. Kechki shaklining rivojlanishiga esa diareya, mal'absorbtsiya, gepatit, antibiotiklardan foydalanish va boshqa omillar sabab bo'lishi mumkin.
- Klinik ko'rinishlari va diagnostikasi: Gemorragik kasallikning belgilari qon ketishining joylashishiga qarab turlicha bo'lishi mumkin: terida (ekximoz, petexiya), burunda, kindikdan, oshqozon-ichakdan (melena, qonli qusish), bosh miya ichiga qon quyilishi. Tashxisi anamnez, klinik belgilar va laborator tekshiruvlar (qon ivish omillarining darajasi, protrombin vaqti) asosida qo'yiladi.
- Davolash va profilaktikasi: Davolashda K vitaminini (K1 yoki K3) parenteral yoki ichga yuborish qo'llaniladi. Yangi tug'ilgan chaqaloqlarga K1 vitaminini profilaktik yuborish eng samarali vosita hisoblanadi. Muddatiga etib tug'ilgan chaqaloqlarga 1 mg, muddatiga etmay tug'ilgan chaqaloqlarga esa 0,5 mg vitamin yuboriladi. Shuningdek, ma'lum kasalliklarda va holatlarda dozalar va yuborish usullari farqlanishi mumkin.