«A`miwda`r`ya del`tasinda suw resurslarinan paydalaniwdi mektep geografiyasinda u`yreniw usillari»
Ushbu tadqiqot materiallari O‘zbekiston Respublikasi Xalq bilimlen-diriwi ministrligi, Ajiniyaz atindag’i Nukis ma’mleketlik Pedagogikaliq instituti, tabiiy pa’nler fakulteti, “Geografiya oqitiw metodikasi” kafedrasi tomonidan tayyorlangan. Ushbu ish 5110500 - Geografiya oqitiw metodikasi bakalavr ta’lim bag’dariniń 4-kurs talabasi Reymova Baxit Baxramovnaga tegishli. Tadqiqot mavzusi “Amu-daryo deltasida suw resurslarinan paydalaniwdi mektep geografiyasinda uyre-niw usillari” deb nomlangan va bakalavrlik ilimiy jumisi sifatida taqdim etilgan. Ishning ilmiy basshi – g.m.i.k. Jaqsimuratov K. va kafedra basshi – p.i.k., dots. Gaipova R. hammuallifligida Nukis shahrida 2017-yilda amalga oshirilgan. Ushbu ishning maqsadi, Amu-daryo deltasining tabiiy-geografiyaliq sipatlamasi hamda suw resurslarinan paydalaniwdi oqilona jolga qoyiw masalalarin ilimiy izertlew hamda olarni mektep geografiyasi kurslarinda oqitiw metodikasin jetilistiriwden iborat. Kitobda Amudaryo deltasining geologiyasi, geomorfologiyasi, gidrogeologiyasi, klimati, rel’efi, suw resurslarining o’ziga xos jihatlari, ulardan foydalanish hamda ularni muhofaza qilish masalalari to‘liq yoritilgan. Shuningdek, Qaraqalpaqstanda suw resurslarining foydalanishning ahamiyati hamda kelgusidagi rejalar ham keltirilgan. Kitobda ushbu mavzu boyicha olib borilgan ilmiy-tadqiqot ishlari, jumis usullari, keltirilgan ma’lumotlar, jami 26 ta ilmiy adabiyotlar hamda 36 betlik tadqiqot materiallari keltirilgan.
Asosiy mavzular
- Kirisiw: Bu bo'limda mavzuning aktualligi, jumisning maqseti, usillari hamda ilimiy jańaliǵi keltirilgen. Solay etip, Amudaryo deltasining tabiyiy-geografiyaliq sipatlamasi hamda suw resurslarinan paydalaniw masalaları 2008-jılda o'tkerilgen
- Amudaryo del'tasi u'lkesine tabiiy-geografiyaliq sipatlama ham olarning uyreniliw tariyxi: Bu bobda Amudaryo del'tasining geologiyasi, geomorfologiyasi, gidrogeologiyasi, klimati ham relefi ushbu usullari keltirilgan. Sonday-aq, ushbu regionning tabiyiy sharayatin o'zining geologiyaliq du'zilisinde paleozoy, mezozoy ham hazirgi kaynazoy erasinda payda bolgan taw jinislarin o'z ishine aladi. Buningge tiykarli sebebi bul zonanin' hazirgi geologiyaliq du'zilisinde paleozoy, mezozoy ham hazirgi kaynazoy erasinda payda bolgan taw jinislarin o'z ishine aladi. Buniń tiykarg'ı sebep usı zonanıń hazirgi geologiyalıq dúzilisinde.
- QARAQALPAQSTANDA SUW RESURSLARINAN O'NDIRISHTE PAYDALANIW HAM QORG'AW: Ushbu bo'limda Qaraqalpaqstan Respublikasining jer fondi, suw resurslarinan paydalaniw hamda olardi qorg'aw masalalarin ko'rib chiqadi. Xususan, Qaraqalpaqstan' diyxanshiliq xojaliqlari ushin jer fondi 16,6 mln. ga bolip, soning 32,2% i egislik jerlerdi qimaydi. Buniń tiykarg'i sebebi jerlerge suw beriwshi kanallarin' sapasizligi hamde suwniń kemligidir. Jumista suw resurslarin paydalaniw ham olardi qorg'aw boyinsha masalalar usiniw hamde bul masalani sheshiw ushin ilimiy usillardi paydalaniw kerek dep atap o'tiledi.