Кўчмас мулк объектларини баҳолаш йўлларини такомиллаштириш
Ushbu doktorlik dissertatsiyasi ko'chmas mulkni baholashning nazariy va amaliy jihatlarini chuqur tahlil qilishga bag'ishlangan bo'lib, ayniqsa ko'p qavatli turar-joy ko'chmas mulk obyektlarini baholashning zamonaviy usullarini, xususan, qiymatni baholashda xarajatli va qiyosiy yondashuvlardan foydalanishdagi kamchiliklarni aniqlash va ularni bartaraf etish bo'yicha takliflar ishlab chiqishga qaratilgan. Tadqiqotda baholashning turli xil usullari, ularning afzalliklari va kamchiliklari, shuningdek, O'zbekistonda ko'chmas mulkni baholashning milliy standartlari va xalqaro tajribalar atroflicha ko'rib chiqilgan. Ishda O'zbekistondagi turli hududlardagi ko'chmas mulk obyektlarining baholashdagi aniqlangan farqlarning tahlili keltirilgan va ularni kamaytirish yuzasidan amaliy tavsiyalar berilgan.
Asosiy mavzular
- Ko'chmas mulkni baholashning nazariy va huquqiy-me'yoriy asoslari: Ushbu bo'limda ko'chmas mulkni baholashning asosiy tamoyillari, huquqiy-me'yoriy asoslari, baholashning asosiy yondashuvlari va usullari o'rganildi. Ko'chmas mulk obyektlarini baholash jarayoniga va natijasiga ta'sir ko'rsatadigan asosiy omillar, shuningdek ko'chmas mulkni baholash andozalarining xalqaro, Yevropa va milliy tizimi tajribalari hamda mulkni baholash milliy standartlari o'rganildi.
- Ko'p qavatli turar-joy ko'chmas mulk obyektlarini baholashning tahlili: Ushbu bo'limda O'zbekiston ko'chmas mulk bozorida ko'chmas mulk obyektlaridan eng maqbul va eng samarali foydalanish yo'llari, baholash obyektining qiymatiga ta'sir etuvchi omillar ketma-ketligi aniqlandi hamda tahlil etildi. Toshkent shahridagi 5 ta iqtisodiy hududda joylashgan, joylashgan hududi tashqari barcha parametrlari bir xil bo'lgan 5 ta xonadonlarning bozor qiymati qiyosiy yondashuvda hisoblab chiqildi va joylashgan iqtisodiy hududiga ko'ra bir-biridan farq qiluvchi 5 xil narxga ega bo'linishi aniqlandi. Baholash obyektlari (xonadonlar)ning bozor qiymati xarajatli yondashuvda hisoblab chiqildi va qiyosiy yondashuvdan farqli ravishda barcha xonadonlarning bozor narxlari bir xil qiymatga ega bo'ldi.
- Ko'p qavatli turar-joy ko'chmas mulk obyektlarini baholashni takomillashtirish yo'llari: Ushbu bo'limda ko'chmas mulk obyektlari qiymatini aniq qilishda ko'p qavatli turar-joy ko'chmas mulk qiymatini baholashning o'ziga xos xususiyatlari tahlil qilindi. Baholash obyektlarining bozor narxi qiyosiy va TQYK (Bino va inshootlar tiklanish qiymatining umumlashtirilgan ko'rsatkichlari) to'plamining yo'riqnomasi bo'yicha xarajatli yondashuvda aniqlandi. 5 ta iqtisodiy hudud bo'yicha ikkita baholash yondashuvlari orasidagi farq foiz ko'rinishida hisoblab chiqildi va ular o'rtasidagi farqni 30% ga yaqinlashtirish uchun taklif va tavsiyalar ishlab chiqildi.