Tilshunoslik va tabiiy fanlar

Ushbu kitobda tilshunoslikning tabiiy fanlar, matematika, kibernetika, psixologiya va geografiya kabi turli fanlar bilan aloqadorligi, o'zaro aloqadorligi va bu aloqadorlikning tilshunoslikning rivojlanishiga ta'siri haqida so'z yuritiladi. Kitobda tilshunoslikning fanlar sistemasidagi o'rni, fanlar tasnifi, tilshunoslikning boshqa fanlar bilan munosabati, lug'atshunoslik, fonetika, semantika, sintaksis, stilistika kabi tilshunoslikning turli yo'nalishlari turli fanlar bilan qanday bog'liqligi va ularning ilmiy taraqqiyotiga ta'siri keng yoritiladi. Zamonaviy tilshunoslikning turli usullari, jumladan, statistik, eksperimental-fonetik, lingvistik-geografik, lingvistik-kibernetik va boshqalar ham keng miqyosda tahlil qilinadi. Kitob tilshunoslikning nazariy asoslarini va amaliy jihatlarini ochib berishga qaratilgan.

Asosiy mavzular

Tilshunoslik va tabiiy fanlar: Kitobda tilshunoslikning fizika, kimyo, biologiya, geografiya, geologiya, tibbiyot kabi tabiiy fanlar bilan aloqadorligi, bu aloqadorlikning tilshunoslikning nazariy va amaliy jihatlariga ta'siri haqida so'z yuritiladi. Jumladan, akustika, valentlik nazariyasi, DNK va genetik kod, evolyutsiya nazariyasi, areallar va izoglossalar kabi tushunchalar tilshunoslikda qanday qo'llanilishi batafsil yoritilgan.
Tilshunoslik va matematika: Kitobda tilshunoslikning statistik metodlardan, matematik apparatlardan va nazariyalardan foydalanishi, ayniqsa, chastotali lug'atlar tuzish, nutqiy jarayonni matematik jihatdan tahlil qilish, tilning fonologik tizimini o'rganishda statistik usullardan foydalanish kabi masalalar ko'rib chiqiladi. Hilbert, Chomsky, Shannon, Turing kabi olimlarning tilshunoslikka qo'shgan hissasi haqida ham ma'lumot berilgan.
Tilshunoslik va kibernetika: Kitobda kibernetika va uning tilshunoslikka aloqadorligi, EHM (elektron hisoblash mashinalari) va tilshunoslik o'rtasidagi o'zaro bog'liqlik, avtomatik tarjima, mexanik tarjima, ma'lumotlarni sintezlashtirish kabi masalalar haqida so'z yuritiladi. Kibernetikaning asosiy tushunchalari, jumladan, signallar, kodlar, axborot va boshqalar tahlil qilinadi.
Tilshunoslik va psixologiya: Kitobda tilshunoslikning psixologiya bilan o'zaro aloqadorligi, psixolingvistikaning rivojlanishi, uning asosiy tushunchalari, jumladan, nutq, tafakkur, xotira, emotsiyalar va boshqa psixik jarayonlarning til bilan bog'liqligi tahlil qilinadi. Shuningdek, nutqning vujudga kelishi, bolalar nutqining shakllanishi, shaxs va nutq munosabati kabi masalalar ham ko'rib chiqiladi.
Tilshunoslik va geografiya: Kitobda tilshunoslikning geografiya bilan aloqadorligi, lingvistik geografiya va areal lingvistikaning rivojlanishi, izoglossalar, dialektal atlaslar va boshqa lingvistik-geografik hodisalar haqida so'z yuritiladi. Tilning tarqalishi, dialektlararo munosabatlar va areal lingvistikaning tadqiqot usullari tahlil qilinadi.
Tilshunoslik va meditsina: Kitobda tilshunoslikning psixiatriya, psixoterapiya, defektologiya va logopediya kabi tibbiyot fanlari bilan aloqadorligi ko'rib chiqiladi. Ruhiy kasalliklar, ularning sabablari, diagnostikasi va davolash usullari, nutq buzilishlari va ularni bartaraf etish yo'llari haqida ma'lumot beriladi.