Ushbu dissertatsiya 12 turdagi murakkab efirlar, 21 ta supramolekulyar komplekslar sintezi, ularning tuzilishi, fizik-kimyoviy xususiyatlari va biologik faolligini o'rganishga bag'ishlangan. Tadqiqotda Lagochilus inebrians o'simligidan olingan komponentlar asosida yangi gemostatik vositalar ishlab chiqilgan.
Ushbu kitob O'zbekistonda o'sadigan dorivor o'simliklardan biri bo'lgan Lagochilus (bozulbang) o'simligini har tomonlama o'rganishga bag'ishlangan. Unda o'simlikning botanik xususiyatlari, kimyoviy tarkibi, farmakologik ta'siri, tibbiyotda qo'llanilishi va undan olinadigan dorivor vositalar haqida ma'lumotlar keltirilgan. Kitobda, shuningdek, lagoxilinni ajratib olish usullari, uning hosilalari va ularning biologik faolligi ham batafsil yoritilgan.
Ushbu dissertatsiya tabiiy o'simlik bo'lgan Lagochilus inebrians Bge ni madaniylashtirish, uning kimyoviy tarkibini o'rganish va bu o'simlikdan olingan moddalar (asosan lagochilin va uning hosilalari) asosida suvda eriydigan komplekslar sintez qilish hamda ularning gemostatik (qon to'xtatuvchi) faolligini aniqlashga bag'ishlangan. Tadqiqot jarayonida Lagochilus inebrians o'simligining madaniylashtirish bo'yicha optimal sharoitlari aniqlangan, o'simlikning o'sish davrida undagi kimyoviy moddalar va mikroelementlar miqdori o'rganilgan. Shuningdek, lagochilinning turli asetil hosilalari sintez qilinib, ularning Glycyrrhiza glabra o'simligidan olingan glitsirrizin kislota (GK) va uning monoammoniy tuzlari (GKMAT) bilan hosil qilgan suvda eriydigan kompleks birikmalari tadqiq etilgan. Olingan komplekslarning gemostatik faolligi aniqlanib, ulardan «Inebrin» nomli qon to'xtatuvchi dorining asosiy moddasi va uning tabletka shakli ishlab chiqilgan va tibbiyotga joriy etilgan.
Ushbu tadqiqotda Lagochilus turiga mansub o'simliklardan olingan lagohilin va uning ayrim hosilalari qon ivish tizimiga ta'sirini o'rganishga bag'ishlangan. Tadqiqotda lagohilin va uning hosilalarining qon ivishiga umumiy ta'siri, tormobositlar gemostazi va koagulyatsion gemostaz holatlariga ta'siri chuqur tahlil qilingan. Turli in vitro tajribalari asosida lagohilin va uning hosilalarining qon ivishini tezlashtiruvchi ta'siri aniqlangan bo'lib, bu o'simliklarning tibbiyotda qo'llanilishining ilmiy asoslarini mustahkamlaydi.
Ushbu dissertatsiya tabiiy birikmalar kimyosi va tibbiyotning dolzarb muammolaridan biri bo'lgan qon ketishini to'xtatuvchi vositalarni yaratishga bag'ishlangan. Tadqiqotda Oʻzbekiston hududida o'suvchi Lagochilus inebrians oʻsimligidan ajratib olingan lagoxilin moddasining yangi hosilalari sintez qilingan, ularning tuzilishi aniqlangan, shuningdek, supramolekulyar komplekslari olingan va gemostatik faolligi oʻrganilgan. Tadqiqot natijalari yangi samarali va xavfsiz dori vositalarini yaratish uchun ilmiy asos bo'lib xizmat qilishi mumkin.
Ushbu dissertatsiya ishi "Lagochilus inebrians" oʻsimligidan ajratilgan lagoxilin moddasi asosida yangi biologik faol moddalarni sintez qilish, ularning fizik-kimyoviy va biologik xususiyatlarini oʻrganish, shuningdek, supramolekulyar komplekslarni olish va ularning tuzilishini aniqlashga bagʻishlangan. Tadqiqot natijasida lagoxilinning bir qator yangi hosilalari, jumladan, lagoxirzin, lagoxirzidin, 15,16,18-triatsetillagoxilin, lagoxilintetraformiat, di-(O,O'-siklogeksiliden)lagoxilin hamda 18-norгидроксиметилен-3-O-3';3-O-18′-дилагохирзинлар синтез қилинган. Ularning kimyoviy tuzilishlari Rentgen struktura analizi (RSA), ЯМР-спектроскопия ва масс-спектрометрия usullari yordamida aniqlangan va Kembrij kristallografik bazasiga kiritilgan. Shuningdek, lagoxirzinning GK va GKMAT bilan supramolekulyar komplekslari olingan va ularning gemostatik faolligi oʻrganilgan. Tadqiqotda olingan birikmalarning tuzilishi va biologik faolligi oʻrtasidagi bogʻliqlik aniqlangan boʻlib, lagoxilin hosilalarining suvda eruvchanligi ularning gemostatik faolligiga taʼsir koʻrsatishi isbotlangan.
Ushbu dissertatsiya avtoreferati "Lagochilus" turkumiga mansub o'simliklarning kimyoviy tarkibi va biologik faolligini o'rganishga bag'ishlangan. Tadqiqotda ushbu turkumga mansub ettita tur o'simligining kimyoviy tarkibi o'rganilib, ulardan 12 ta metabolit ajratib olindi va ularning tuzilishi aniqlandi. Jumladan, "Lagochilus gypsaceus" o'simligidan 7-sinnamoyl lamalbid, "Lagochilus setulosus" o'simligidan esa 1-metoksi-3-O-B-D-glyukopiranozil-a-L-olioza yangi birikmalari ajratib olindi va ularning tuzilishi isbotlandi. Shuningdek, "Lagochilus inebrians" o'simligidan ajratilgan efir moylarining kimyoviy tarkibi o'rganildi va undagi biofaol modda, lagoxilinning miqdori aniqlash usuli ishlab chiqildi. Tadqiqot natijasida olingan moddalarning antibakterial, antifungal, antioksidant, antigiplmint, sitotoksik va ferment inhibitorlik faolliklari ham o'rganildi.
Ushbu maqola lagoxilinni fenilizotsianat bilan reaksiyasini o'rganishga bag'ishlangan. Maqolada reaksiyaning borishi, uning uchun optimal sharoitlar va hosil bo'lgan mahsulotning xususiyatlari tasvirlangan.
Ushbu to'plam sellulozaning kimyosi va texnologiyasi sohasidagi dolzarb muammolarga bag'ishlangan bo'lib, ko'plab tadqiqotchilarning ilmiy ishlarini o'z ichiga oladi. Kitobda tabiatda keng tarqalgan polimer sellulozaning turli xil hosilalari, ularning fizik-kimyoviy xossalari, yangi materiallar olish texnologiyalari va amaliy qo'llanilishi kabi masalalar yoritilgan. Jumladan, sellulozaning turli modifikatsiyalari, ulardan tayyorlangan tolalar, plyonkalar, nanohosilalar, shuningdek, ularning biologik faolligi va tibbiyotdagi qo'llanilishi haqida ma'lumotlar berilgan. Tadqiqotlar natijasida yangi kompleks birikmalar olingan va ularning tuzilishi IR-spektroskopiya usuli bilan tasdiqlangan.
Ushbu kitob O'zbekiston Respublikasi florasining shifobaxsh o'simliklariga bag'ishlangan bo'lib, ulardan oqilona foydalanish va ko'paytirish masalalarini ko'rib chiqadi. Asosiy e'tibor dorivor qoqi o'tining kimyoviy tarkibi, xossalari va undan foydalanish istiqbollariga qaratilgan. Kitobda, shuningdek, o'simliklar o'sishi va rivojlanishiga ta'sir etuvchi tabiiy stimulyatorlarni sintez qilish, ularning ta'sirini o'rganish va o'simlik tarkibidan qimmatli moddalarni ajratib olish usullari haqida ma'lumot berilgan.