Ernest Xemingueyning “Chol va dengiz” qissasi chol baliqchi Santyagoning katta marlin baliqni tutish uchun kurashini hikoya qiladi. Chol uzoq vaqt omadi chopmaganidan so'ng, nihoyat o'zining hayotidagi eng katta baliqni tutadi. Ammo baliqni qirg'oqqa olib borish yo'lida u akulalar hujumiga duch keladi. Chol baliqni himoya qilish uchun kurashadi, lekin oxir-oqibat faqat uning skeletini qirg'oqqa olib kela oladi.
Ertak chol va kampirning jo'xori ekinlarini hakka degan qushning yeb ketishi, cholning tuzoq o'rnatib hakkani ushlashi va hakkaning evaziga sehrli dasturxon taklif qilishi haqida hikoya qiladi. Chol hakkaning uyiga borib, sehrli dasturxonni oladi, lekin uyiga qaytayotganda boylikka hirs qo'yib, yana hakkani tutishni o'ylaydi. Uyga kelgach, dasturxonni ishlatmoqchi bo'ladi, ammo dasturxon ishlamaydi. Chol yomon niyat qilgani uchun sehrli dasturxonning kuchini yo'qotganini anglab yetadi.
Asarda Cho‘li Iroq kuyining ta’siri ostida er-xotin munosabatlarida yuzaga kelgan tushunmovchiliklar va his-tuyg‘ular tasvirlangan. Muhabbat ismli ayolning kuyga bo‘lgan hissiy munosabati Baxtiyorning rashkini qo‘zg‘atadi, ammo oxir-oqibatda ular o‘tmish xotiralari va tuyg‘ularni birga kechirib, munosabatlarini mustahkamlaydi.
Ertakda oʻtin terib yurgan chol qaroqchilarga duch keladi. Qaroqchilar undan ming tilla tanga talab qilishadi. Cholning kambagʻalligiga qaramay, qaroqchilar talabidan qaytmaydi. Chol uyiga vidolashish uchun ruxsat soʻraydi. Chol uyiga qaytib, qaroqchilardan qutulish yoʻlini oʻylab topadi va aqlli quyon orqali qaroqchilarni aldab, ularni oʻlimdan qutqaradi.
Ushbu kitob Choʻlpon hayoti va ijodiy faoliyatini oʻrganishga bagʻishlangan. Unda shoirning adabiy merosi, sheʼriyati, dramaturgiyasi, nasriy asarlari va ularning tahlili keltirilgan. Shuningdek, Choʻlponning adabiy muhitga taʼsiri, zamondoshlari bilan munosabatlari va mustaqillik davridagi ahamiyati yoritilgan.
Qadim zamonlarda zolim podshoh oltmish yoshdan oshganlarni o'ldirish haqida farmon chiqaradi. Berik ismli yigit otasini sandiqqa yashiradi. Podshoh xazinani olish uchun xalqni tog'ga jo'natadi, ammo yo'lda suvsizlikdan ko'pchilik qiriladi. Berik otasining maslahati bilan sigirlarni suv topishga yo'naltiradi va xalqni qutqaradi. Xazinada odamlar sirli ungurga kirib yo'qoladi. Berik otasining maslahati bilan ungurdan omon chiqadi va podshohdan oltmish yoshdan oshganlarni o'ldirish farmonini bekor qilishni so'raydi. Podshoh farmonni bekor qiladi va Berik otasi va boshqa keksalarni o'limdan qutqaradi.
Malakaviy ish o'zbek adabiyoti vakili Cho'lpon hayoti va ijodiga bag'ishlangan. Unda shoirning o'zbek adabiyotidagi o'rni, asarlarining tahlili, ta'limiy ahamiyati va o'qitish uslublari yoritilgan. Ish o'quvchilarda vatanparvarlik tuyg'usini shakllantirishga qaratilgan.
Asarda Nikolay Koshevoy ismli yosh eskadron komandirining hayoti, uning urushdagi mashaqqatlari, yoshligiga qaramay ko'rsatgan jasoratlari va fojiali taqdiri hikoya qilinadi. Asar, urushning inson hayotiga ta'siri, oilaviy rishtalar, burch va shaxsiy tuyg'ular o'rtasidagi ziddiyat kabi mavzularni qamrab oladi.
Ushbu kitob Cho'lponning adabiy merosini, xususan uning nasriy va dramatik asarlaridagi obraz yaratish mahoratini o'rganadi. Unda Cho'lponning lirik asarlaridagi qahramonlar, "Kecha va Kunduz" romanidagi obrazlar tahlili va dramatik asarlaridagi obrazlar yaratish uslubi ko'rib chiqiladi.
Ushbu referat, Choʻlponning hayoti va ijodiga bagʻishlangan boʻlib, uning oʻzbek adabiyotiga qoʻshgan hissasi, nasriy merosi va adabiy faoliyatining turli jihatlari tahlil qilinadi. Referatda Choʻlponning hayoti davomida duch kelgan qiyinchiliklar, uning asarlarining oʻziga xosligi va adabiy merosining ahamiyati koʻrsatib oʻtilgan.