Asarda Eron shohi Dara Yavushning Soʻgʻdiyonga bostirib kirishi va mahalliy aholini qul qilishga urinishi tasvirlangan. Shiroq ismli choʻpon Eron qoʻshinini chölga olib kirib, ularni halokatga duchor qiladi va shu bilan oʻz xalqini qutqaradi. U oʻz jonini fido qilib, Eron shohini aldash uchun oʻz quloq va burnini kesib, oʻz qabilasiga xiyonat qilgandek koʻrsatadi.
Hikoyada tun qorong'usida temir yo'l qurilishida yo'lga chiqqan muhandis Ananevning o'tmishdagi ishqiy sarguzashtlari tasvirlangan. U tunni o'tkazish uchun qolgan joyda talaba va boshqa odamlar bilan suhbatlashadi, o'zining romantik xotiralarini baham ko'radi va hayot haqida falsafiy mushohadalar qiladi.
Ushbu kitob O'zbekiston tasviriy san'atida afsona va rivoyatlarning ifodalanishiga bag'ishlangan. Unda O'zbekiston hududidagi afsonaviy dunyoqarashlar, tasviriy san'atdagi ramziy timsollar va afsona va rivoyatlarning ahamiyati ko'rib chiqiladi. Kitobda Zarautsoy rasmlari va Shiroq jangnomasi kabi misollar keltirilgan. Shuningdek, kitobda Bahodir Jalol kabi zamonaviy rassomlarning ijodi tahlil qilinadi.
Ushbu kitob, Jek Londonning mashhur «Oq So'yloq» qissasining o'zbek tilidagi tarjimasi bo'lib, inson va tabiat o'rtasidagi munosabatlar, hayotning qiyinchiliklari, mehr-muhabbat, adolat, zulm va sadoqat kabi mavzularni o'z ichiga oladi. Qissa bosh qahramoni Oq So'yloqning shafqatsiz muhit ta'sirida yovuz va vahshiy hayvonga aylanishi, ammo keyinchalik yaxshilikka o'zgarishi haqidagi hikoya o'quvchini ham hayratga soladi. Kitobda qish mavsumining qattiq sharoitlari, ochlik, jasorat va omon qolish kurashi kabi mavzular ham yoritilgan.
Asarda Cho‘li Iroq kuyining ta’siri ostida er-xotin munosabatlarida yuzaga kelgan tushunmovchiliklar va his-tuyg‘ular tasvirlangan. Muhabbat ismli ayolning kuyga bo‘lgan hissiy munosabati Baxtiyorning rashkini qo‘zg‘atadi, ammo oxir-oqibatda ular o‘tmish xotiralari va tuyg‘ularni birga kechirib, munosabatlarini mustahkamlaydi.
Hikoya tor, egri ko'chaning xira oqshomini yoritib turuvchi eski darvoza tepasiga o'rnatilgan titroq chiroq haqida. Har kuni kechqurun uni past bo'yli, ajinli yuzli chol yoqib ketadi. Bolalar uni "Chiroqchi ota" deb atashadi. U juda muloyim, gapirmaydigan odam. U chiroqni yoqqach, yelkasiga narvonini qo'yib, bir zumda ko'zdan g'oyib bo'ladi. Vaqt o'tishi bilan odamlar chiroqqa befarq bo'lib qolishadi. Mahallada bolalar va chiroq o'rtasida tushunarsiz adovat paydo bo'ladi. Ular to'planishib, avval bir-birlarining do'ppilarini otishadi, keyin chiroqni toshbo'ron qilishadi. Chiroqchi ota haftasiga uch-to'rt marta unga yangi "ko'zoynak" taqib ketishga majbur bo'ladi. Bir kuni bolalar chiroqchi otani tuzoqqa tushirmoqchi bo'lishadi, lekin u hech qachon ularni ushlamaydi. Vaqt o'tishi bilan elektr chiroqlari paydo bo'ladi, lekin muallif chiroqchi otani va uning xotiralarini yodga oladi.
Ushbu kitob O'tkir Hoshimovning "Dunyoning ishlari" asaridan parchadir. Unda muallifning onasi xotirasi, bolalik yillari, onaga bo'lgan muhabbati, hayotning o'tkinchiligi va insoniy qadriyatlar haqidagi fikrlari aks etgan. Shuningdek, kitobda onalar mehrining beqiyosligi, bolalarning bir-biriga mehr-oqibatli bo'lish istagi, hayotdagi adolat va tasalli masalalari ham ko'tariladi.
Hikoyada tosh ostida qolib ketgan buloqni qutqarish uchun birlashgan tomchilarning sa'y-harakatlari tasvirlangan. Shiddatli shamol, daryolar va hatto ayiq polvon ham uddalay olmagan ishni, ahil va maqsad sari intilgan tomchilar amalga oshiradilar.
Jek Londonning mashhur "Oq So'yloq" qissasi odamlar dunyosiga kelib qolgan yarim bo'ri, yarim itning hayoti, kurashlari va o'zgarishlari haqida hikoya qiladi. Kitobda hayvonning tabiatga moslashishi, insonlar bilan munosabatlari va qiyinchiliklarga qarshi kurashi tasvirlangan.
Карел Чапекнинг "Шоир" ҳикоясида ёш полициячи Мейзлик автомашина уриб юборган кампир ишини тергов қилади. Гувоҳ, шоир Нерад, воқеани ўзгача тасвирлайди, унинг шеърларида воқеанинг рамзий маънолари акс этади. Мейзлик шеърдаги рамзлар орқали ишнинг айрим жиҳатларини аниқлайди ва автономе 235 эканлигига ишонч ҳосил қилади.