Ushbu kitob organik kimyoga oid bo'lib, unda pirimidinon va xinazolin birikmalarining sintezi, xossalari va azobirikish reaksiyalari batafsil o'rganilgan. Kitobda 2-amino-6-metilpirimidinon-4 birikmasining azobirikish reaksiyalari, hosil bo'lgan diazoaminobirikmalar va ularning kimyoviy xossalari tadqiq etilgan. Shuningdek, turli reaksiyalar mexanizmlari va qo'llanilishi ham ko'rsatilgan.
Maqolada 3-amino-5-metil-4-okso-2-tiokso-1,2,3,4-tetragidrotieno[2,3-d]pirimidin-6-karbon kislotasining efirlarini sintez qilish va "agar diffuziya" usuli bilan ularning mikroblarga qarshi faolligini o'rganish yoritilgan. Sintez qilingan birikmalarning mikroblarga qarshi faolligi Staphylococcus aureus, Escherichia coli, Bacillus subtilis kabi bakteriyalarga qarshi sinovdan o'tkazilgan. Metil 3-amino-2-{[(4-xlorfenil)metil]tio}-5-metil-4-okso-3,4-digidrotieno[2,3-d]pirimidin-6-karboksilat eng yuqori faollikni ko'rsatdi.
Ushbu sahifalarda kimyo va materialshunoslikka oid turli ilmiy maqolalar jamlangan. Unda koordinatsion birikmalar sintezi, ion almashinuvchi smolalar, depressor qo'shimchalarining ta'siri, ekstraksiya jarayonlari, metallarning korroziyasi, o'g'itlar, adsorbsiya va boshqa ko'plab mavzular yoritilgan. Har bir maqola muayyan birikmalarning xususiyatlari, sintez usullari, qo'llanilishi va tahliliga bag'ishlangan. Tadqiqotlar natijalari, tajribalar va optimallashtirish usullari keltirilgan.
Ushbu to'plamda turli ilmiy maqolalar keltirilgan bo'lib, ular koordinatsion birikmalar sintezi va xususiyatlari, sorbsiya jarayonlari, organik birikmalar sintezi va ularning korroziyaga qarshi xususiyatlari kabi masalalarni o'z ichiga oladi. Tadqiqotlar turli xil analitik usullardan foydalangan holda olib borilgan va olingan natijalar amaliy ahamiyatga ega.
Ushbu dissertatsiya 4,6-diamino-2-merkaptopirimidin (DAMP) asosida S-alkil hosilalarini sintez qilish va ularning biologik faolligini tadqiq qilishga bag'ishlangan. Tadqiqotda DAMPning alkil halogenidlar bilan o'zaro ta'sir reaksiyalari o'rganilgan, yangi S-alkil hosilalari sintez qilingan va ularning antibakterial, antikansergli va insektisid faolliklari aniqlangan. Tadqiqot natijalari zamonaviy kimyo va biologiya sohalaridagi dolzarb muammolarni hal etishga hissa qo'shadi.
Ushbu to'plamda O'zbekiston Respublikasi Sog'liqni saqlash vazirligi Toshkent farmatsevtika institutida ta'lim, fan va ishlab chiqarishdagi farmatsiya muammolariga bag'ishlangan respublika ilmiy-amaliy anjuman materiallari keltirilgan.
Ushbu maqolada yangi potentsial farmakologik faol birikmalar qidiruvi, triziklik xinazolin alkaloidlarining tiofen analoglari asosida tadqiqotlar olib borilganligi haqida bayon etilgan. Maqsad: 5,6-dimetil-2,3-trimetilentieno[2,3-c!]pirimidin-4-onni aromatik aldegidlar bilan kondensatlash va farmakologik faol moddalarni qidirish. Metodlar: organik kimyo metodlari (siklizatsiya, kondensatsiya) va fizik tadqiqot metodlari (mass-spektrometriya, IK-, H NMR-spektroskopiya). Natijalar: 5,6-dimetil-2,3-trimetilentieno[2,3-d]pirimidin-4-onning aromatik aldegidlar bilan kondensatlanishi natijasida ularning a-ariliden hosilalari sintez qilindi. Triziklik xinazolin alkaloidlarining hosilalari tibbiyot amaliyotida keng qo'llanilishini topdi. Ularning orasida bronxodilatator, antikolinesteraz xususiyatlariga ega, MAO inhibitörleri, shuningdek markaziy nerv sistemasi, oshqozon-ichak trakti, analjeziklar va boshqa vositalar uchun dori vositalari mavjud. Misol uchun, dezoksypeganin gidroxloridi tibbiyot amaliyotiga kiritilgan va antikolinesteraz vositasi sifatida qo'llaniladi. Ilgari ushbu alkaloidlar va ularning hosilalarining kimyoviy transformatsiyasi o'rganilgan. Tiofen analogi triziklik xinazolin alkaloidlarining kimyoviy o'zgarishlarini o'rganish qiziq edi - 5,6-dimetil-2,3-trimetilentieno[2,3-c!]pirimidin-4-on. Qo'yilgan maqsadni amalga oshirish uchun biz 2-amino-4,5-dimetiltiofen-3-karbon kislotasining etil efirini metiletilketon bilan siklizatsiya qilib, dietilamin (yoki morfolin) va elementar oltingugurt ishtirokida sintez qildik. Olingan efirning y-butirolaktam bilan fosfor oksixloridi ishtirokida kondensatlanishi 5,6-dimetil-2,3-trimetilentieno[2,3-c!]pirimidin-4-onga olib keladi. Potentsial farmakologik faol birikmalarni qidirish uchun ushbu ishda biz 5,6-dimetil-2,3-trimetilentieno[2,3-c!]pirimidin-4-onning turli aromatik aldegidlar bilan o'zaro ta'sirini o'rgandik (benzaldegid, 3,4-dimetoksi-, p-gidroksi-, -dimetilamino-, -nitrobenzaldegidlar, furfurol). Reaksiyalar ekvimolyar miqdordagi reagentlar aralashmasini etil spirtida natriy gidroksidi ishtirokida isitish orqali o'tkazildi va tegishli a-ariliden-5,6-dimetil-2,3-trimetilentieno[2,3-c!]pirimidin-4-onlari yaxshi hosil bilan olindi.
Ushbu kitob «Nafis organik sintez» deb nomlanib, akademik Z.U. Samarov tomonidan yozilgan bo'lib, organik kimyo yo'nalishi bo'yicha tahsil olayotgan talabalarga mo'ljallangan. Kitobda nafis organik sintezning mohiyati, sanoat organik sintezidan farqi, xom-ashyo tanlash, sintez usullarini ishlab chiqish, mahsulotlarni ajratish va tozalash usullari, organik yarim mahsulotlar kimyosi va maqsadli sintez kabi mavzular chuqur yoritilgan. Shuningdek, kitobda ranglar, dorilar, oziq-ovqat qo'shimchalari, pestitsidlar, hushbo'y hidli moddalar, polimerlar va kimyoviy reaktivlar sintezi kabi muhim mavzular ham qamrab olingan. Kitobda turli organik reaksiyalar, ularning mexanizmlari, kinetik va termodinamik jihatlari hamda olimlar nomi bilan bog'liq reaksiyalar haqida batafsil ma'lumot berilgan. Har bir mavzu oxirida nazorat savollari keltirilgan.
Farmatsevtik kimyo va dori moddalarini tahlil qilish boʻyicha uslubiy qoʻllanma. Ushbu qoʻllanmada farmatsevtika sohasida ishlovchi mutaxassislar uchun zarur boʻlgan fundamental bilimlar va koʻnikmalar jamlangan. Kitobda dori moddalarining umumiy va xususiy sifat reaksiyalari, ularning fizikaviy va kimyoviy xossalari, tahlil usullari hamda ularning sanoatda olinishi, chinligi, tozaligi va miqdorini aniqlash kabi masalalar batafsil yoritilgan.
Ushbu maqola An-2 samolyotining qanotlarining ekspluatatsiya samaradorligini oshirish bo'yicha tadqiqotlar natijalarini taqdim etadi. An-2 samolyotining qanotlari uchun hozirda qo'llanilayotgan polotnyanig o'rniga zamonaviyroq, chidamliroq va tez ta'mirlanadigan materiallarni joriy etish zaruriyati haqida so'z boradi. Maqolada polotnyanig tezda yorilishi va samolyot ekspluatatsiyasiga salbiy ta'sir ko'rsatishi ta'kidlangan. Tadqiqotlar natijasida "Dyupon" firmasining "Dakron" poliester materiali tavsiya etiladi, chunki u yong'in chiqarmaydi, siqilmaydi va uzoq muddat xizmat qiladi. Shuningdek, boshqa zamonaviy materiallar ham sanab o'tilgan. Maqolada yangi materiallarni tanlash va ulardan foydalanish texnologiyasini ishlab chiqish samolyot ekspluatatsiyasini va parvozlar xavfsizligini oshirishga yordam berishi qayd etilgan.