Asarda Cho‘li Iroq kuyining ta’siri ostida er-xotin munosabatlarida yuzaga kelgan tushunmovchiliklar va his-tuyg‘ular tasvirlangan. Muhabbat ismli ayolning kuyga bo‘lgan hissiy munosabati Baxtiyorning rashkini qo‘zg‘atadi, ammo oxir-oqibatda ular o‘tmish xotiralari va tuyg‘ularni birga kechirib, munosabatlarini mustahkamlaydi.
Ertak chol va kampirning jo'xori ekinlarini hakka degan qushning yeb ketishi, cholning tuzoq o'rnatib hakkani ushlashi va hakkaning evaziga sehrli dasturxon taklif qilishi haqida hikoya qiladi. Chol hakkaning uyiga borib, sehrli dasturxonni oladi, lekin uyiga qaytayotganda boylikka hirs qo'yib, yana hakkani tutishni o'ylaydi. Uyga kelgach, dasturxonni ishlatmoqchi bo'ladi, ammo dasturxon ishlamaydi. Chol yomon niyat qilgani uchun sehrli dasturxonning kuchini yo'qotganini anglab yetadi.
Ernest Xemingueyning “Chol va dengiz” qissasi chol baliqchi Santyagoning katta marlin baliqni tutish uchun kurashini hikoya qiladi. Chol uzoq vaqt omadi chopmaganidan so'ng, nihoyat o'zining hayotidagi eng katta baliqni tutadi. Ammo baliqni qirg'oqqa olib borish yo'lida u akulalar hujumiga duch keladi. Chol baliqni himoya qilish uchun kurashadi, lekin oxir-oqibat faqat uning skeletini qirg'oqqa olib kela oladi.
Kitob O`zbekiston va O`rta Osiyoning cho`l landshaftlarini o`rganish, ularning kelib chiqishi, geografik tarqalishi, xususiyatlari va inson faoliyati bilan bog`liq o`zgarishlari haqida ma`lumot beradi. Kitobda cho`llashuv jarayonlari, ularga qarshi kurashish yo`llari, Orol dengizi muammosi va cho`l landshaftlarini muhofaza qilish masalalari ham yoritilgan. Kitob turli xil tadqiqotchilarning ishlaridan olingan ma'lumotlar va tahlillarni o'z ichiga oladi.
Ushbu kitob Oʻzbekiston, Qoraqalpogʻiston va dunyoning choʻl mintaqalaridagi tabiiy resurslardan foydalanish, ekologik muammolar va ularni hal etish yoʻllariga bagʻishlangan. Kitobda choʻl landshaftlarining xususiyatlari, inson faoliyatining taʼsiri, choʻllashuv jarayonlari va ularga qarshi kurashish tadbirlari batafsil yoritilgan.
Qadim zamonlarda zolim podshoh oltmish yoshdan oshganlarni o'ldirish haqida farmon chiqaradi. Berik ismli yigit otasini sandiqqa yashiradi. Podshoh xazinani olish uchun xalqni tog'ga jo'natadi, ammo yo'lda suvsizlikdan ko'pchilik qiriladi. Berik otasining maslahati bilan sigirlarni suv topishga yo'naltiradi va xalqni qutqaradi. Xazinada odamlar sirli ungurga kirib yo'qoladi. Berik otasining maslahati bilan ungurdan omon chiqadi va podshohdan oltmish yoshdan oshganlarni o'ldirish farmonini bekor qilishni so'raydi. Podshoh farmonni bekor qiladi va Berik otasi va boshqa keksalarni o'limdan qutqaradi.
Ushbu to'plamda O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2006-yil 28-fevraldagi qarori asosida Buxoro davlat universitetida 2010-yil 1-may kuni "Cho'l zonasi landshaftlari resurslaridan samarali foydalanishning geografik asoslari" mavzusida respublika miqyosida o'tkazilgan ilmiy-nazariy va amaliy konferensiya materiallari o'rin olgan.
Ushbu kitob O'zbekistonning cho'l zonasida suv resurslaridan foydalanishning xalqona usullari va bu boradagi ilmiy-amaliy izlanishlarga bag'ishlangan. Unda cho'l zonasining geografik xususiyatlari, iqlim sharoiti va suv resurslariga bo'lgan ehtiyoj masalalari ko'rib chiqiladi. Kitobda O'rta Osiyo xalqlarining, xususan o'zbek xalqining qadimdan suvdan foydalanish tajribasi, yaratilgan inshootlar (sardobalar, quduqlar, hovuzlar) haqida ma'lumotlar keltirilgan. Shuningdek, atmosfera yog'inlarini to'plash, yer osti suvlaridan foydalanish, suvni tejash va taqsimlash kabi masalalar yoritilgan. Kitobda Buxoro viloyati misolida cho'l hududlarida suv resurslaridan oqilona foydalanish bo'yicha ilmiy tavsiyalar ishlab chiqish masalalari ham o'rin olgan.
Ushbu maqola dala cho'l damlamasining jigar va o't yo'llari kasalliklariga ta'sirini o'rganishga bag'ishlangan. Tadqiqotda o't pufagi yallig'lanishi va jigar kasalliklari bilan og'rigan bemorlarga dala cho'l damlamasi berilgan va kuzatuvlar olib borilgan. Natijalar shuni ko'rsatdiki, damlama bemorlarning ahvolini yaxshilashga, o't ajralishini normallashtirishga va qon aylanishini yaxshilashga yordam beradi. Shuningdek, damlama jigar hujayralari va to'qimalarini tiklashga, yallig'lanishni kamaytirishga va mayda kapillyarlarda qon aylanishini yaxshilashga yordam beradi.
Ushbu kitob O'zbekiston Respublikasining cho'l mintaqalarida o'sadigan daraxt va butalarning xususiyatlari, ulardan foydalanish imkoniyatlari, agrotexnikasi va ekologik ahamiyatiga bag'ishlangan. Kitobda cho'l sharoitida o'rmonzorlar barpo etish texnologiyalari, ularning ekologik va iqtisodiy samaradorligi hamda mehnat muhofazasi masalalari ko'rib chiqilgan.