Ushbu bitiruv malakaviy ishi paxta tozalash korxonalarida chigitlarni saralash va tozalash jarayonlarini takomillashtirishga qaratilgan. Ishda mavjud saralash usullari tahlil qilinib, yangi saralash qurilmasini yaratish va uni amaliyotga joriy etish imkoniyatlari o'rganiladi. Shuningdek, mehnat muhofazasi masalalari va iqtisodiy samaradorlik hisobi ham keltirilgan.
Maqolada paxta tozalash korxonalarida ishlatiladigan "XSS" va "XSCH" markali separatorlarning asosiy kamchiliklaridan biri, ya'ni paxtaning kirish quvuri qarshisida o'rnatilgan to'rli yuzaga urilishi muammosi ko'rib chiqiladi. To'rli yuzaga yopishgan paxtani ajratish jarayonida chigitning sinishi va tolaning uzilishi kuzatiladi. Shu sababli, paxtaning to'rli yuzaga urilishini kamaytirish usullari o'rganilgan. "SS-15A" markali separatorning "XSS" va "XSCH" markali separatorlardan asosiy farqi to'rli yuza ishchi kamera yon qismida joylashganligidadir. Bu separatorlarda paxtaning havodan ajratib olinishi jarayonida to'rli yuzaga urilishi kamayadi. Ushbu separator to'rli yuzasiga umumiy paxtaning 25 foizi kelib urilishi aniqlangan. Bu ko'rsatkichni kamaytirish maqsadida kirish quvuriga plastinka shaklidagi yo'naltirgich o'rnatilgan. Natijada paxtaning to'rli yuzaga urilishini kamaytirishga erishilgan. Ammo, yo'naltirgich to'rli yuzaning ma'lum qismini berkitib, separatorning aerodinamik qarshiligini oshirib yuborganligi sababli bu usul keng qo'llanilmagan. Shuningdek maqolada separator konstruksiyasiga o'zgartirishlar kiritish, paxtaning inersiya kuchidan foydalanish, vakuum-klapan orqali havo miqdorini kamaytirish kabi usullar ham o'rganilgan. Vakuum-klapan orqali suriluvchi havo miqdorini nazariy tomondan aniqlash va separatorning unumdorligi bilan vakuum-klapanning aylanishi o'rtasidagi bog'liqlikni ifodalaydigan formula keltirib chiqarilgan.
Ushbu maqolada paxtani havodan ajratish jarayonida uning tabiiy xususiyatlarini saqlash yo'llari haqida so'z boradi. Chiqitli paxtani dastlabki ishlash, uni tashish va qayta ishlash jarayonlari, shuningdek, pnevmatik transport vositalarining afzalliklari va kamchiliklari muhokama qilinadi. SS-15A separatorining ishlash printsipi va uning paxta sifatiga ta'siri tahlil qilinadi. Maqolada paxta tozalash korxonalarida energiya sarfini kamaytirish va paxta sifatini yaxshilash bo'yicha takliflar berilgan.
Ushbu kitobda paxta tozalash jarayonida qo'llaniladigan separator va uning vakuum-klapanining parraklarida paxta bo'lakchalarining harakatini optimallashtirish masalasi o'rganilgan. Kitobda paxta tozalash jarayonining texnologik jihatlari, mexanik va aerodinamik xususiyatlari tahlil qilingan. Shuningdek, mavjud separatorlarning kamchiliklari ko'rsatilib, ularni bartaraf etish bo'yicha takliflar berilgan. Ishlab chiqarish omillarining inson salomatligiga ta'siri, mehnat gigiyenasi va ishlab chiqarish sanitariyasi hamda iqtisodiy-texnik ko'rsatkichlar tahlil qilingan.
Qobil boboning ikki nabirasi Shavkat bilan Shuhrat o'zaro bahslashib qolishadi. Shavkat bobosidan kimning odobli ekanligini so'raydi. Bobosi unga avval hassasini keltirib berishni aytadi. Shavkat qaysarlik qilib hassani keltirmaydi. Shuhrat esa bobosining hassasini keltirib berib, unga yordam beradi. Shunda Qobil bobo Shuhrat odobli ekanligini aytadi.
Hikoya mehnatkash bog'bon haqida bo'lib, u toshloq yerlarni bog'u bo'stonga aylantirib, nihoyatda hosildor bog' yaratadi. Kuchli shamol bog'ga zarar yetkazganda, bog'bon singan shoxni o'tin qilish o'rniga uni saqlab qoladi. Vaqt o'tib, bu shox bog'bonning tayanchiga aylanadi, unga yordam beradi. Hikoya halol mehnat va qadr-qimmatga ega bo'lishning ahamiyatini ta'kidlaydi.
Ushbu kitob toʻqimachilik va yengil sanoat institutlari talabalari uchun moʻljallangan boʻlib, unda paxta va kanop tolalarini yetishtirish, dastlabki qayta ishlash, tozalash, momiq ajratish, presslash kabi jarayonlar hamda tegishli uskunalar, texnologiyalar va standartlar haqida ma'lumot berilgan. Kitob laboratoriya mashgʻulotlarini bajarish uchun uslubiy qoʻllanma sifatida tuzilgan.
Ushbu maqolada paxta tozalash korxonalarida qo'llanilayotgan CC-15A separatorining mexanik shikastlanish darajasini kamaytirish bo'yicha tadqiqot o'tkazilgan. Tadqiqotda CC-15A separatorini takomillashtirilgan va mavjud variantlari taqqoslangan. Tadqiqot natijalari shuni ko'rsatadiki, takomillashtirilgan separator paxta chigitining mexanik shikastlanish darajasini sezilarli darajada kamaytiradi. Bu esa paxta sifatini oshirishga yordam beradi.
Ushbu kitob O'zbekiston Respublikasi Oliy va O'rta Maxsus Ta'lim Vazirligi tomonidan nashr etilgan bo'lib, Toshkent To'qimachilik va Yengil sanoat institutining "Paxta dastlabki ishlovi" kafedrasi tomonidan tayyorlangan. U paxta xom ashyosini va lub tolalarini dastlabki qayta ishlash bo'yicha laboratoriya ishlarini o'z ichiga oladi. Qo'llanmada laboratoriya ishlarining maqsadlari, zaruriy ma'lumotlar, asbob-uskunalar, sinovlarni o'tkazish bo'yicha ko'rsatmalar, qurilmalarning sxemalari va natijalarni qayta ishlash usullari keltirilgan. Har bir laboratoriya ishi oxirida mustaqil tayyorgarlik uchun savollar va adabiyotlar ro'yxati berilgan.
Kitobning nomi