Veterinariya mikrobiologiyasi

Ushbu taqdim etilgan kitob O'zbekiston Respublikasi Oliy va O'rta Maxsus Ta'lim Vazirligi tomonidan tasdiqlangan bo'lib, Samarqand Veterinariya Medisinasi Institutining "Hayvonlarning yuqumli va invazion kasalliklari kafedrasi" dotsenti Z. J. Shapulatova tomonidan tayyorlangan "Veterinariya mikrobiologiyasi" fanidan ma'ruzalar matnidir. Kitob 5111000 - Kasb ta'limi (Veterinariya) va 5440100 – Veterinariya bakalavr yo'nalishlari talabalari uchun mo'ljallangan. Kitobda veterinariya mikrobiologiyasining nazariy va amaliy jihatlari atroflicha yoritilgan bo'lib, unda mikroorganizmlarning umumiy biologiyasi, tuzilishi, morfologiyasi, fiziologiyasi, tabiatdagi roli, ko'payishi, yuqumli kasalliklar qo'zg'atuvchi omillar, immunitet, mikrob ekologiyasi, shuningdek hayvonlarning asosiy yuqumli kasalliklari va ularga qarshi kurash choralari haqida batafsil ma'lumot berilgan.

Asosiy mavzular

Kirish. Mikrobiologiya fani va uning rivojlanish tarixi: Kitobning birinchi bobida mikrobiologiya fanining mohiyati, uning rivojlanish tarixi, asosiy bosqichlari va hozirgi kundagi ahamiyati haqida ma'lumot berilgan. Mikroorganizmlarning kashf etilishi, ularni o'rganishdagi ilmiy kashfiyotlar, hamda turli davrlarda mikrobiologiya fanining rivojlanishiga hissa qo'shgan olimlar haqida batafsil ma'lumot keltirilgan.
Mikroorganizmlarning sistematikasi va morfologiyasi: Ikkinchi bobda mikroorganizmlarning tasnifi, ularning morfologik tuzilishi, shakli va o'lchamlari, hamda ularning tuzilishiga ko'ra prokaryot va eukariotlarga bo'linishi haqida batafsil ma'lumot berilgan. Bakteriyalar, viruslar, zamburug'lar va boshqa mikroorganizmlarning tuzilishi va ko'payish usullari haqida batafsil ma'lumot berilgan.
Mikroorganizmlarning fiziologiyasi: Uchinchi bobda mikroorganizmlarning kimyoviy tarkibi, ularning oziqlanishi, nafas olishi, metabolizmi, hamda ularning hayot faoliyati uchun muhim bo'lgan fermentlar va toksinlar haqida batafsil ma'lumot berilgan. Mikroorganizmlarning tabiatda moddalar almashinuvidagi roli, xususan azot, uglerod, fosfor va oltingugurt aylanishidagi ishtiroki haqida ham ma'lumotlar keltirilgan.
Mikroorganizmlarga tashqi muhit omillarining ta'siri: To'rtinchi bobda mikroorganizmlarga tashqi muhit omillari, jumladan fizikaviy (harorat, namlik, yorug'lik, bosim), kimyoviy (dezinfeksiya moddalari, kislotalar, ishqorlar) va biologik (boshqa mikroorganizmlar, faglarning ta'siri) omillarning ta'siri haqida batafsil ma'lumot berilgan. Ayniqsa, haroratning mikroblarga ta'siri, ularning optimal sharoitlari hamda har xil omillarga nisbatan chidamliliklari haqida ma'lumotlar keltirilgan.
Infeksiya haqida ta'limot: Beshinchi bobda infeksiya, infeksion kasallik, patogenlik, virulentlik, hamda ularning hayvon organizmida rivojlanishidagi omillar haqida batafsil ma'lumot berilgan. Infeksiyaning turlari, uning qo'zg'atuvchi omillar, organizmning infeksiyaga qarshi kurash mexanizmlari hamda tashqi muhitning ta'siri haqida ma'lumotlar keltirilgan.
Immunitet haqida ta'limot: Oltinchi bobda immunitetning mohiyati, uning turlari (tabiiy va orttirilgan, aktiv va passiv), hamda immunitetning rivojlanishida ishtirok etuvchi omillar (antitelolar, makrofaglar) haqida batafsil ma'lumot berilgan. Allergik reaksiyalar va anafilaksiya kabi holatlar ham yoritilgan.
Patogen kokklar: Yettinchi bobda patogen kokklar, xususan stafilokokklar va streptokokklarning xususiyatlari, morfologiyasi, kultural va biokimyoviy xususiyatlari, hamda ular keltirib chiqaradigan kasalliklar va ularning diagnozi haqida batafsil ma'lumot berilgan.
Pasterellyoz kasalligi qo'zg'atuvchisi: Sakkizinchi bobda Pasterellyoz kasalligini qo'zg'atuvchi Pasteurella multocida ning xususiyatlari, morfologiyasi, kultural va biokimyoviy xususiyatlari, hamda kasallikning oldini olish va davolash usullari haqida batafsil ma'lumot berilgan.
Saramas kasalligi qo'zg'atuvchisi: To'qqizinchi bobda Saramas kasalligini qo'zg'atuvchi Erysipelothrix rhusiopathiae ning xususiyatlari, morfologiyasi, kultural va biokimyoviy xususiyatlari, hamda kasallikning oldini olish va davolash usullari haqida batafsil ma'lumot berilgan.
Kolibakterioz qo'zg'atuvchisi: O'ninchi bobda Kolibakterioz kasalligini qo'zg'atuvchi Escherichia coli ning xususiyatlari, morfologiyasi, kultural va biokimyoviy xususiyatlari, hamda kasallikning oldini olish va davolash usullari haqida batafsil ma'lumot berilgan.
Salmonellyoz qo'zg'atuvchilari: O'n birinchi bobda Salmonellyoz kasalligini qo'zg'atuvchi Salmonella ning xususiyatlari, morfologiyasi, kultural va biokimyoviy xususiyatlari, hamda kasallikning oldini olish va davolash usullari haqida batafsil ma'lumot berilgan.
Kuydirgi kasalligi qo'zg'atuvchisi: O'n ikkinchi bobda Kuydirgi kasalligini qo'zg'atuvchi Bacillus anthracis ning xususiyatlari, morfologiyasi, kultural va biokimyoviy xususiyatlari, hamda kasallikning oldini olish va davolash usullari haqida batafsil ma'lumot berilgan.
Tuberkulyoz qo'zg'atuvchilari: O'n uchinchi bobda Tuberkulyoz kasalligini qo'zg'atuvchi Mycobacterium ning xususiyatlari, morfologiyasi, kultural va biokimyoviy xususiyatlari, hamda kasallikning oldini olish va davolash usullari haqida batafsil ma'lumot berilgan.
Brusellyoz qo'zg'atuvchilari: O'n to'rtinchi bobda Brusellyoz kasalligini qo'zg'atuvchi Brucella ning xususiyatlari, morfologiyasi, kultural va biokimyoviy xususiyatlari, hamda kasallikning oldini olish va davolash usullari haqida batafsil ma'lumot berilgan.
Patogen anaeroblar: O'n beshinchi bobda patogen anaeroblar, xususan Clostridium avlodiga mansub qo'zg'atuvchilar (qorason, qo'tma, botulizm) ning xususiyatlari, morfologiyasi, kultural va biokimyoviy xususiyatlari, hamda kasallikning oldini olish va davolash usullari haqida batafsil ma'lumot berilgan.
Leptospiroz qo'zg'atuvchilari: O'n oltinchi bobda Leptospiroz kasalligini qo'zg'atuvchi Leptospira ning xususiyatlari, morfologiyasi, kultural va biokimyoviy xususiyatlari, hamda kasallikning oldini olish va davolash usullari haqida batafsil ma'lumot berilgan.
Patogen misetlar va mikoplazmalar: O'n yettinchi bobda patogen mikroskopik zamburug'lar (favus, trixofitiya, mikrosporiya, kandida, aspergillez) va mikoplazmalarning xususiyatlari, morfologiyasi, kultural va biokimyoviy xususiyatlari, hamda kasallikning oldini olish va davolash usullari haqida batafsil ma'lumot berilgan.