Oziq-ovqat mahsulotlarini sertifikatlash asoslari va xavfsizlik mezonlari

Mazkur uslubiy qo'llanma Toshkent kimyo-texnologiya instituti «Oziq-ovqat mahsulotlari texnologiyasi» fakulteti “OOX” yo'nalishidagi III va IV kurslar bakalavriatura talabalari uchun “Oziq-ovqat mahsulotlarini sertifikatlash asoslari va xavfsizlik mezonlari” fanidan ma'ruzamashg'ulotlarini o'tkazishga mo'ljallangan.

Asosiy mavzular

• 1-Ma'ruza: Reyting tizimi haqida. Kirish. Fanning maqsadi va vazifalari. "Oziq-ovqat mahsulotining sifati va xavfsizligi” tushunchasi: O'zbekiston Respublikasi prezidenti tomonidan 1996 yil 30 avgust sonli "O'zbekiston Respublikasining oziq-ovqat mahsulotining sifati va xavfsizligi to'g'risida"gi qonun imzolangan. Ushbu qonun 18 moddaddan iborat bo'lib, unda asosan oziq-ovqat mahsulotlarini sifati va xavsizligiga qo'yilgan talablar hamda ularni sertifikatlashtirish va nazorat qilishga qaratilgan. Xozirgi kunga kelib ishlab chiqarish tarmoqlarida oziq-ovqat mahsulotlariga bo'lgan talab oshib bormoqda. Shu bilan birga xavfsizlik va sifatga bo'lgan talab ham oshib bormoqda. Bu sohalarda ishlarni olib boorish uchun etuk malakali mutaxassislar kerak bo'ladi. Sifat va xavfsizlik talablarini ijrosini ta'minlash uchun malakaviy kadrlar tayyorlashga qaratilgan ushbu fanning eng asosiy maqsad va vazifasidir. Fanning maqsadi: Bakalavriatura "Oziq-ovqat xavfsizligi" yo'nalishida ta'lim olayotgan 4-bosqich talabalariga "Oziq-ovqat mahsulotlarini standartlashtirish va sertifikatlashtirish” fanidan tegishli bo'lgan bilimlarni berishga qaratilgan. Fanning vazifasi: Eng asosiy vazifasi bu talabalarga oziq-ovqat mahsulotlarini standartlash bo'yicha bilim va ko'nikmalarni berish. Sertifikatlashtirish bo'yicha davlat me'yoriy xujjatlari bilan ishlash boyicha bilim va ko'nikmalarni o'rgatish.
• 2-Ma'ruza: Majburiy sertifikatlashtiriladigan oziq-ovqat mahsulotlari KOD TIF bo'yicha (Tashqi iqtisodiy faoliyatlar kodi) turlari: Sertifikatlashtirish ikkixil ahni, majburiy va ixtiyoriy xarakterga egabuladi. Majburiy sertifikatsiya qonunlar va qonuniy aktlar asosida amalga oshiriladi va tovar (jarayonlar, xizmatlarning), texnik reglamentlar talablariga va standartlarning majburiy talablariga mosligini isbotlashni ta'minlaydi. Ushbu normativ hujjatlarning majburiy talablari xavfsizlikni, insonlar sog'ligini himoya qilish va atrof-muhitni muhofaza qilishga qaratilganligisabaib majburiy sertifikatsiyaning asosiy yo'nalishi bu xavfsizlik va ekologiklik hisoblanadi.
• 3-Ma'ruza: Sertifikatlashtirish tizmalari (sxemalari): Sertifikatlashtirish buyicha ISO tarkibidagi komitet tomonidan tayyorlangan hujjatlar asosida to'qqizta sxema berilgan, respublikamizda ham aynan shu 8 ta sxema tadbiq etilgan. Birinchi sxema: Bu sxema bilan faqat mahsulot namunalariturli standart talablariga muvofiqligini maxsus tasdiklangansinov tashkilotlarida sinovdan o'tkaziladi. Ikkinchi sxema: Bu sxemada mahsulotning namunalariturini maxsus tasdiklangansinov tashkilotlarida sinovdan o'tkazilib, sungra uning sifatini savdo shoxobchalaridan vakti-vakti bilan olinadigan namunalar asosida nazorat qilib boriladi. Uchinchi sxema: Mahsulot namunalarining turlarini maxsus tasdiklashdan o'tkazish, sungra sotuvchi yoki iste'molchiga yubormasdan turib vakti-vakti bilan namunalarining tekshiruvini nazorat qilishga asoslanadi.
• 4-Ma'ruza: Oziq-ovqat mahsulotlarini sertifikatlashtirish ketma-ketligi tizmasi. Sertifikatlashtirish uchun zarur bo'lgan me'yoriy hujjatlar: Nizomning buzilishida aybdor bo'lgan shaxslar qonun hujjatlariga muvofiq javob berishadi. Arizabervchi hujjatlarni ilova qilgan holda ariza beradi. Hududiy davlat sanitariya nazorati organibelgilangantartibdajoyigaborganhol dalaboratoriyasinovlaro'tkazishuchunmahsulotlardannamunaoladivaobhektnitekshiradi. Chorva mahsulotlari uchun hududiy sanitariya nazorati organizariberuvchidanhujjatlarolingan kundankeyingi kundankechikmasdantuman veterinariya xizmati organiga buyurtmanomajo'natadi.
• 5-Ma'ruza: Oziq-ovqat mahsulotlarini sertifikatlashtirishda yorliq qog'ozlarni va ularni mahsulot sifati va tarkibiga mosligini nazorati: «Iste'molchilarning huquqlarini himoya qilish to'g'risida»gi O'zbekiston Respublikasi Qonuniga hamda O'zbekiston Respublikasi rezidentining «Mamlakatimizda ishlab chiqarilgan mahsulotlarning raqobatbardoshligini yanada oshirish va tovarlarni respublikaga qonuniy olib kirishga qarshi kurashni kuchaytirish to'g'risida» 2013 yil 29 yanvardagi Q-1913-sonqaroriga muvofiq ishlab chiqaruvchi korxonalar tomonidan davlat tilida markirovka qilinishi shart bo'lgan import qilinadigan iste'mol tovarlarining ayrim turlarini markirovka qilish va bojxona rasmiylashtirish qoidalari tasdiqlangan.
• 6-Mavzu: Mahsulot ishlab chiqaruvchilarga berilgan sertifikatlar asosida in'eksion nazoratini o'tkazish tartibi.: Mahsulot ishlab chiqaruvchilar tomonidan berilgan zaga muvofiq mahsulot turiga ko'ra sertifikat olinadi. Olingan sertifikat asosida mahsulot turiga qarab uni ins'ektsion nazoratdan o'tkaziladi. Masalan sut mahsulotlari uchun har 3 oyda bir marta ins'eksion nazorati o'tkaziladi. 3-tizma bo'yicha berilgan sertifikat asosida ins'eksion nazorati bo'lishidan kamida 1 hafta oldin ogohlantirish beriladi. Ko''labishlabchiqariladigan mahsulot uchun muvofiqlik sertifikati bergansertifikatlashtirish organi har yilikamidabirmarta, mahsulotning sertifikatlashtirishda belgilangan talablarga muvofiqligini tasdiqlash maqsadida, sertifikatlashtirilgan mahsulotni ins'eksiyanazoratitekshiruvinio'tkazadi.
• 7-Mavzu: Ishlab chiqarishda aniqlangan kamchiliklarni baxolash va sertifikatni bekor qilish tartibotlari.: Mahsulot yoki buyummahlumtekshiruvdano'tganligini, tekshiruvningxakkoniyliginiyokisertifikatlashtirishidorasitomonidantekshirilganliginiisbotlaydigandalil - tamga, etiketka, sertifikat, ilovakilibyuboriladiganro'yxat, sertifikatlashtirilganmaxsulotlarro'yxatiyokikorxonatayyorlovchilarningro'yxatixisoblanadi. Muvofiklik sertifikatinisertifikatlashtirishidorasiyokiuningnomidanakkreditlanganidoratomonidanberilishimumkin. Muvofiklik sertifikati: "Tegishlichabelgilangan maxsulot, jarayonyokixizmatlarningmahlumstandartgayokiboshkamehyoriyxujjatgamoskelishigaishontiradiganvasertifikatlashtirishtizimikoidalariasosidatashkiletilganxujjat"dir.
• 10-Mavzu: Mahsulotlar tarkibidagi moddalarni aniqlashning umumiy usullari: Mahsulotlar tarkibidagi mahsulotlarni tarkibidagi moddalarni abiqlashning umumiy usullari – deyilgan asosan oziq-ovqat mahsulotlari tushuniladi. Mahsulotlar ham turlarga bo'linadi. Qishloq xo'jaligi mahsulotlari, qayta ishlangan mahsulotlar, tayyor mahsulotlar, yarim tayyor mahsulotlar va h.k. Umumiy mahsulotlar tarkibidagi ko'rsatkichlarni oladigan bo'lsak, ularning tarkibidagi namligi, quruq moddasi, kislotaliligi va h.k. Bu ko'rsatkichlar fizik-kimyoviy ko'rsatkichlar hisoblanadi. Mahsulotlarni tarkibida xavfsizlik va gigienik ko'rsatkichlarini aniqlashda toksik moddalar umumiy aniqlanishi zarur bo'lgan me'zonlardan biri hisoblanadi. Ularga 6 xil element qo'rg'oshin, mishyak, kadmiy, rux, qalay, xrom va radionuklidlar seziy, stronsiylarni aniqlash mumkin.