Yadro va zarralar fizikasi

Ushbu o'quv qo'llanma yadro va zarralar fizikasining asosiy nazariy masalalari, shu jumladan yadro tuzilishi, xususiyatlari, yadro kuchlari, yadro modellari, radioaktivlik hodisalari, yadro reaksiyalari, tezlatgichlar, detektorlar, gamma nurlanishining moddalar bilan o'zaro ta'siri, Kompton effekti, Vavilov-Cherenkov nurlanishi, elektrondipol juftlik hosil bo'lishi, Myossbauer effekti, tormozlanish radiatsiyasi, zanjir reaksiyalari, yadro reaktorlari, termo yadroviy sintetik kabi mavzularni o'z ichiga oladi.

Asosiy mavzular

Yadro tuzilishi va xususiyatlari: Atom yadrosining proton va neytronlardan tashkil topganligi, yadro massasi, zaryadi, spini, magnit momenti kabi asosiy xususiyatlari, izotoplar, izobar va izotonlar tushuntiriladi. Yadro o'lchami va zichligi, bog'lanish energiyasi haqida ma'lumot beriladi.
Yadro kuchlari: Yadro kuchlarining xususiyatlari, jumladan, ularning kuchliligi, qisqa masofaga egaligi, spin va yadroviy o'zaro ta'sirning invariantligi, Pauli tamoyilining qo'llanilishi o'rganiladi. Izotopik spin va uning turlari tushuntiriladi.
Yadro modellari: Yadro modellariga oid ma'lumotlar beriladi, jumladan, tomchi modeli, fermion gaz modeli va ularning xususiyatlari tahlil qilinadi. Yadro bog'lanish energiyasini hisoblash uchun Veytszekkerning yarim empirik formulasi keltiriladi.
Radioaktivlik hodisasi: Radioaktivlikning turlari, jumladan, alfa, beta va gamma nurlanishlar, ularning xususiyatlari va tabiati, yarim yemirilish davri, aktivlik tushunchalari, beta-yemirilishda energiya munosabatlari va beta-spektr hamda neytrino mavzusida ma'lumot beriladi.
Yadro reaksiyalari: Yadro reaksiyalarining turlari, jumladan, zaryad va nuklonning saqlanish qonunlari, energiya va impulsning saqlanish qonunlari, yadro reaksiyalarini turlarga ajratish, reaksiyalar kеsimi va yadroviy reaksiyalarni tavsiflash usullari o'rganiladi.
Tezlatgichlar: Yadroviy reaksiyalarni amalga oshirish hamda elementar zarralar xususiyatlarini aniqlash uchun qo'llaniladigan turli xil tezlatgichlar (sinxrotsiklotron, sinxrofazotron) va ularning ishlash prinsiplari tushuntiriladi.
Detektorlar: Zarralarni qayd qilish uchun ishlatiladigan detektorlar, jumladan, izli va hisoblagich detektorlar hamda ularning asosiy xususiyatlari va turlari haqida ma'lumot beriladi.
Gamma nurlarining moddalar bilan o'zaro ta'siri: Gamma nurlarining moddalar bilan o'zaro ta'siri, jumladan, fotoeffekt, Kompton effekti, Vavilov-Cherenkov nurlanishi va elektron-pozitron juftining hosil bo'lishi jarayonlari o'rganiladi.
Termoyadroviy sintez: Termoyadroviy sintez tushunchasi, uning shartlari, Quyosh va yulduzlarda yuz beradigan termo yadroviy reaksiyalar, shuningdek, boshqariladigan termo yadroviy sintezning kelajagi haqida ma'lumot beriladi.
Yadro reaktorlari: Yadro reaktorlarining turlari, issiq, tez va oraliq neytronlarda ishlaydigan reaktorlar, ularning sxemalari va ishlash prinsplari tushuntiriladi.