Tuganak sabzavot mahsulotlaridan kraxmal olish texnologiyasi

Ushbu ilmiy ishda "Tuganak sabzavot mahsulotlaridan kraxmal olish texnologiyasi" mavzusida, ya'ni kartoshka, makkajuxori va gurunch kabi oʻsimliklardan sanoat miqyosida ekstra klass kraxmal olishning takomillashtirilgan texnologik sxemasi va texnologiyalari ishlab chiqilgan. Tadqiqotda ushbu jarayonlarning iqtisodiy samaradorligi ham tahlil qilingan. Shuningdek, mehnatni muhofaza qilish va atrof-muhitga ta'sirini kamaytirish kabi masalalar ham ko'rib chiqilgan.

Asosiy mavzular

• KIRISH: Oʻzbekiston Respublikasi ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishining asosiy yakunlari va 2017 yilga moʻljallangan iqtisodiy dasturning ustuvor vazifalari hamda qishloq xoʻjaligi sohasida bajarilishi zarur boʻlgan vazifalar haqida ma'lumot berilgan.
• Ilmiy tadqiqot maqsad, vazifalari, yangiligi va ahamiyati: Ushbu boʻlimda ekstra klass kraxmalini olish texnologiyasini ishlab chiqarishga joriy etish maqsadi, xususan, tuganak sabzavotlardan kraxmal chiqish darajasini aniqlash, laboratoriya sharoitida ekstraklas, birinchi klass kraxmallar olish texnologiyasini amalga oshirish, texnologik sxemasini ishlab chiqish, sanoatga tadbiq etish, makkajuxori va nostandart gurunchlardan kraxmal olish, iqtisodiy samaradorligini aniqlash kabi vazifalar belgilangan.
• Ilmiy tadqiqot dasturi, ob'ekti va metodikasi: Tadqiqot ishlari qishloq xoʻjaligi mahsulotlarini saqlash va dastlabki qayta ishlash texnologiyasi kafedrasining 2016-2017 oʻquv yilgi ilmiy tadqiqot ish rejalari asosida bajarilgan. Sanoatbob kartoshka navlaridan, makkajuxori va nostandart gurunch mahsulotlaridan foydalanilgan.
• Kraxmal olishda foydalaniladigan mahsulot turlari, yetishtirish texnologiyasi va kraxmallik darajasi: Sanoatda kraxmal olishda makkajuxori, kartoshka va gurunch mahsulotlaridan foydalaniladi. Kraxmal olishda eng koʻp yetishtiriladigan va arzon mahsulotlardan foydalanish uni ishlab chiqarish tannarxini arzonlashtirib, yuqori daromad olishga qaratiladi. Mahsulotlardagi kraxmal darajasi va ulardan foydalanish texnologiyasi haqida ma'lumot berilgan.
• Kartoshka tuganagidan kraxmal olish texnologik sxemasini ishlab chiqish: Sanoatda kraxmal olish texnologik sxemasi mavjud boʻlib, PKA-10 agregati asosida 14 bosqichli sxemada amalga oshiriladi. Bu sxemada kichik biznes va xususiy tadbirkorlar tomonidan kraxmal olish qimmatga tushadi. Ushbu kamchiliklarni bartaraf etish va xususiy tadbirkorlikni rivojlantirish uchun sodda va qulay texnologik sxemasi ishlab chiqilgan.
• Kartoshka tuganaklari, makkajuxori va nostandart grunch mahsulotlaridan kraxmal olish texnologiyasi: Laboratoriya sharoitida va xususiy tadbirkorlik tomonidan kichik sexlarda kraxmal olish uchun olingan kraxmal miqdorlarini, chiqindi va ikkilamchi tur mahsulotlarni aniqlash va yangi kovlangan kartoshka tuganaklari, ularni saqlash davomida oʻzgarishlarini aniqlash maqsadida tadqiqotlar olib borilgan. Sanoatbob va iste'molbob kartoshka navlarining kraxmallik darajalari aniqlangan.
• Sanoatda ekstra klass kraxmal olishni takomillashtirilgan texnologiyasini tadbiq etish: Respublikamizda kraxmalga boʻlgan extiyoj yuqori boʻlsada, biroq bugungi kunda bu tur mahsulot korxonalar tomonidan ishlab chiqilmaydi. Ushbu muammolarni bartaraf etish maqsadida takomillashtirilgan texnologik sxema ishlab chiqilgan va amalda ekstra klass kraxmal olishga erishilgan.
• Kraxmal olish texnologiyasini iqtisodiy samaradorligi: Har bir variant uchun 10,0 kilogramdan kartoshka tuganaklari olinib, uni natijalarini 1,0 tonna mahsulot hisobida tahlil etildi. Har ikki usulda kraxmal olinib, uning sifat koʻrsatkichlari va tannarxi aniqlandi. Ekstra klass kraxmal olish uchun takomillashtirilgan texnologiyada sarf harajatlar kamayishi xisobiga mahsulot tannarxi arzonlashishi va daromad ortishi aniqlandi.
• Mehnat muxofazasi: Oʻzbekiston Respublikasida sog'lom va xavfsiz mehnat sharoitini yaratish davlat ahamiyatiga molik ishdir. Mehnat muhofazasining huquqiy asoslari, mehnatni muhofaza qilish talablari, ishchi va xizmatchilarning sog'lig'ini yaxshilash, mehnat intizomini mustahkamlash, ishlab chiqarish va jamoa faoliyatini rivojlantirish masalalari yoritilgan.
• XULOSA VA TAKLIFLAR: Ekstraklass kraxmal tayyorlash uchun sanoatbob kartoshka navlaridan foydalanish tavsiya etiladi. Oliy va 1-2 klass kraxmal tayyorlash uchun makkajuxori va nostandart gurunch mahsulotlaridan foydalanish talab etiladi. Respublikamiz sanoat korxonalarida kraxmal ishlab chiqarish zavodlari faoliyat yuritmaydi. Bunday sharoitda kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni rivojlantirish hamda mahalliy xom ashyolardan foydalanish muhim ahamiyatga ega.