Fermentlar injeneriyasi

Ushbu o'quv-uslubiy majmua "Fermentlar injeneriyasi" fanidan bakalavriat talabalari uchun amaliy mashg'ulotlar bo'yicha qo'llanma sifatida tayyorlangan. Unda fermentlarning turlari, xossalari, ta'sir mexanizmlari, faolligiga ta'sir etuvchi omillar, ularni ajratib olish va tozalash usullari, hamda oziq-ovqat sanoatida, qishloq xo'jaligida va boshqa tarmoqlarda foydalanishning nazariy va amaliy jihatlari yoritilgan. Qo'llanma umumiy biologik va kimyoviy tushunchalardan boshlanib, fermentlarning molekulyar tuzilishi, kinetikasi, klassifikatsiyasi, immobilizatsiyasi va ularning nazorat savollari hamda testlar bilan yakunlangan.

Asosiy mavzular

• Fermentlar injeneriyasi fanining mohiyati va rivojlanish tarixi.: Fermentlarning umumiy tushunchasi, ularning vazifalari, tarixi, rivojlanish tendensiyalari, xalq xo'jaligidagi ahamiyati, erishgan yutuqlari, istiqbollari va muammolari bayon etilgan. Fermentlar (enzimlar) haqida umumiy ma'lumotlar, ularning tabiatiga xos xususiyatlari, mikrobiologik manbalar sifatida mikroorganizmlardan foydalanishning afzalliklari, metabolizmda ularning roli, oziq-ovqat va chorvachilik sanoatida, shuningdek boshqa tarmoqlarda qo'llanilishi haqida batafsil ma'lumot berilgan.
• Fermentlar tuzilishi, xususiyatlari, ta'sir etish mexanizmlari, fermentativ jarayonlar kechishi uchun zarur muhit va sharoitlar.: Fermentlarning tasnifi va nomlanishi, faollik birligi va aniqlash usullari, amaliyotda qo'llanilishi, tuzilishi, xossalari, ta'sir mexanizmlari, faolligiga ta'sir etuvchi omillar, fermentativ reaksiyalar kinetikasi, kimyoviy tuzilishiga ko'ra qismlarga bo'linishi, faol markazlarining tuzilishi va funksiyalari, stereokimyoviy va mutlaq spetsifikliklari, hamda ularning spetsifikligini tushuntiruvchi nazariyalar haqida ma'lumotlar keltirilgan.
• Fermentlar klassifikatsiyasi: Oqsillar struktura tuzilishining barcha xususiyatlari fermentlar uchun ham tegishli. Ular birlamchi, ikkilamchi, uchlamchi va to'rtlamchi tuzilish darajalariga ega. Fermentlar oddiy va murakkab turlarga bo'linadi. Murakkab fermentlar apoferment va kofaktoardan iborat. Fermentlar klassifikatsiyasi, qabul qilingan tizimga binoan olti sinfga bo'linadi: Oksidoreduktazalar, Transferazalar, Gidrolazalar, Liazalar, Izomerazalar, Ligazalar (sintetazalar).
• Fermentativ jarayonlar kinetikasi va ularga ta'sir etuvchi omillar: Fermentativ reaksiyalarning kinetikasi, Michaelis-Menten tenglamasi, ekologiyada matematik modellashtirish, termodinamika, fermentlarning faolligi, ularga ta'sir etuvchi omillar (harorat, pH, konsentratsiya) va ularning mexanizmlari haqida ma'lumot berilgan.
• Fermentlarni immobilizatsiya qilish usullari. Immobilizatsiya qilingan fermentlarni qo'llanilishi.: Fermentlarni immobilizatsiya qilish usullari (fizikaviy va kimyoviy), ularning afzalliklari, tashuvchilar klassifikatsiyasi, ularga qo'yiladigan talablar, immobilizatsiya jarayonining muhim jihatlari, hamda immobilizatsiya qilingan fermentlarni qo'llanilishining muhim jihatlari haqida ma'lumot berilgan.
• Fermentlarni olish texnologiyasi: Mikroorganizmlardan ferment preparatlari olish, ozuqa muhitlari, bioreaktorlarda mikroorganizmlarni o'stirish jarayoniga ta'sir etuvchi omillar, fermentlarni olish usullari, ularning xalq xo'jaligidagi ahamiyati haqida ma'lumot berilgan.
• O'simliklar va hayvon organizmlaridan ferment preparatlar olish. Suspenziyalardan fermentlarni ajratib olish.: O'simliklar va hayvon organizmlaridan fermentlar olish usullari, peroksidaza fermentining biologik ahamiyati, uni ajratib olish va tozalash usullari, hamda boshqa fermentlarning ahamiyati haqida ma'lumot berilgan.
• Fermentlar va alkimyo?: Fermentlarning tarixi, ularning olinish usullari, pepsinning olinishi va faolligini aniqlash, hamda ularning qo'llanilishi haqida ma'lumot berilgan.
• Fermentativ jarayonlar (reaksiyalar) kinetikasi: Fermentativ reaksiyalar kinetikasining asosiy tushunchalari, Michaelis-Menten tenglamasi, ekologiyada matematik modellashtirish, termodinamika, ferment faolligining ferment konsentratsiyasiga va pH ga bog'liqligi, hamda haroratga bog'liqligi haqida ma'lumot berilgan.
• Fermentativ reaksiyalar kinetikasi: Fermentativ reaksiyalarning kinetikasi, Michaelis-Menten tenglamasi, ekologiyada matematik modellashtirish va termodinamika haqida ma'lumot berilgan.
• Fermentlar faolligiga ta'sir etuvchi omillar: Fermentlarning faolligiga ta'sir etuvchi omillar, jumladan harorat, pH va konsentratsiya, hamda ularning ta'sir mexanizmlari haqida ma'lumot berilgan.
• Fermentlarni tozalash usullari: Fermentlarni tozalash va ajratish usullari, jumladan adsorbsion, gelga kiritish, membrana va kimyoviy usullar, hamda ularning afzalliklari va kamchiliklari haqida ma'lumot berilgan.
• Geksokinaza fermentini tozalash: Geksokinaza fermentini DEAE-sellyuloza va KM-sellyuloza yordamida tozalash jarayoni, hamda uning faolligini aniqlash usullari haqida ma'lumot berilgan.
• Geksokinazaning faolligini aniqlash: Geksokinaza fermentining faolligini aniqlash usullari, uning pH optimumini va faoliyatiga ta'sir etuvchi omillarni aniqlash haqida ma'lumot berilgan.
• Pepsin fermentini ajratib olish va uning faolligini aniqlash: Pepsin fermentini mol oshqozonidan ajratib olish texnologik sxemasi, uning faolligini aniqlash usullari, va tibbiyotda qo'llanilishi haqida ma'lumot berilgan.
• Fermentni kovalent immobillash va unga ta'sir etuvchi omillarni aniqlash: Fermentlarni kovalent immobillash usullari, ularga ta'sir etuvchi omillar, hamda ularning afzalliklari va kamchiliklari haqida ma'lumot berilgan.
• Amilaza va ureaza fermentlarining maxsusligiga xos reaksiyalar: Amilaza va ureaza fermentlarining maxsusligini namoyish etuvchi reaksiyalar, ularning pH optimumlari va qo'llanilishi haqida ma'lumot berilgan.
• Fermentativ reaksiyalar tezligining ferment konsentratsiyasiga bog'liqligini aniqlash: Fermentativ reaksiyalar tezligining ferment konsentratsiyasiga bog'liqligini aniqlash usullari, ferment konsentratsiyasining reaksiya tezligiga ta'siri va optimal ferment konsentratsiyasini aniqlash haqida ma'lumot berilgan.
• So'lak amilazasi faolligini faollovchilar va ingibirlovchilarning ta'sirini o'rganish: So'lak amilazasining faolligiga faollovchilar va ingibirlovchilarning ta'sirini o'rganish, ularning ta'sir mexanizmlari va pH optimumini aniqlash haqida ma'lumot berilgan.
• Fermentativ reaksiyalar tezligining haroratga ta'sirini aniqlash: Fermentativ reaksiyalar tezligining haroratga bog'liqligini aniqlash usullari, haroratning ferment faolligiga ta'siri va optimal haroratni aniqlash haqida ma'lumot berilgan.
• Glyukoizomeraza fermentining qo'llanilish sohalari: Glyukoizomeraza fermentining sanoatda qo'llanilishi, ayniqsa glyukozani fruktozaga aylantirish jarayoni, immobilizatsiyalangan fermentlardan foydalanish va uning texnologik jihatlari haqida ma'lumot berilgan.
• Uzum sharbatini shaffoflashda pektolitik fermentlardan foydalanish: Pektolitik fermentlarning uzum sharbatini shaffoflashda qo'llanilishi, ularning uzum sharbati tarkibida pektin moddalariga ta'siri va fermentativ jarayonning ahamiyati haqida ma'lumot berilgan.
• Pepsin fermentini ajratib olish va uning faolligini aniqlash: Pepsin fermentini mol oshqozonidan ajratib olish texnologik sxemasi, uning faolligini aniqlash usullari, va tibbiyotda qo'llanilishi haqida ma'lumot berilgan.