Turkiston va Sharq mamlakatlari taraqqiyparvarlarining o‘zaro aloqalari (XIX asr oxiri – XX asrning birinchi choragi)
Ushbu dissertatsiya "Turkiston va Sharq mamlakatlari taraqqiyparvarlarining o'zaro aloqalari (XIX asr oxiri – XX asrning birinchi choragi)" mavzusiga bag'ishlangan bo'lib, unda XIX asr oxiri – XX asrning birinchi choragida Turkiston hamda Sharq mamlakatlari taraqqiyparvarlari o'rtasidagi aloqalar, o'zaro hamkorlik va ta'sir masalari atroflicha o'rganilgan. Tadqiqotda Turkiston jadidchiligining shakllanishida Usmonli turk sultonligi, Misr, Eron, Hindiston, Afg'oniston taraqqiyparvarlarining ta'siri, milliy ozodlik harakatlari va ma'rifatparvarlik faoliyatlarining o'rni tahlil etilgan. Shuningdek, tadqiqotda o'zbek va tatar taraqqiyparvarlarining o'zaro hamkorligi, matbuot, ta'lim, madaniyat sohalaridagi aloqalar, siyosiy uyushmalar va ularning faoliyati yoritilgan. Kitobda o'z davrining siyosiy, ijtimoiy, iqtisodiy va madaniy jarayonlari, milliy uyg'onish harakatlari va taraqqiyparvarlarning ijtimoiy-siyosiy faoliyati atroflicha ko'rib chiqilgan.
Asosiy mavzular
- Turkistonda jadidchilik harakatining shakllanishida Usmonli turk sultonligi, Misr, Eron, Hindiston, Afg'oniston taraqqiyparvarlarining ta'siri: Ushbu mavzu doirasida Usmonli turk sultonligidagi islohotlarning Turkiston taraqqiyparvarlariga ta'siri, ularning ijtimoiy-siyosiy qarashlari va ma'rifat sohasidagi yangiliklari tahlil qilingan. Misr, Eron, Hindiston va Afg'oniston taraqqiyparvarlarining milliy ozodlik va ta'lim sohasidagi g'oyalari, ularning Turkiston jadidchiligiga ta'siri ko'rsatilgan.
- Turkiston taraqqiyparvarlari va turk oydinlarining matbuot sohasidagi hamkorligi: Ushbu qismda Turkiston taraqqiyparvarlarining matbuot orqali oʻzaro hamkorligi, ularning matbuotga qoʻshgan hissasi, xususan, "Ta'rufi muslimin", "Siroti mustaqim" va "Tarjimon" kabi nashrlarning Turkiston ijtimoiy-siyosiy hayotidagi oʻrni tahlil qilingan.
- Turkiston jadidchiligining shakllanishida Misr va Eron taraqqiyparvarlari g'oyalarining ahamiyati hamda oʻzaro aloqalar tarixini tahlil qilish: Bu mavzu doirasida Jamoliddin Afg'oniy va Muhammad Abdo kabi Misr taraqqiyparvarlarining g'oyalari, ularning ma'rifat va ijtimoiy-siyosiy islohotlarga oid qarashlari, shuningdek, Eronda Mirzo Malkumxon va Zaynabiddin Marogʻaiylarning ta'siri tahlil etilgan.
- Turkistondagi ijtimoiy harakatlarga Hindiston va Afg'onistondagi islohotchilik g'oyalarining ta'siri: Ushbu qismda Hindiston va Afg'onistondagi milliy uyg'onish, islohotchilik va ozodlik harakatlarining Turkiston taraqqiyparvarlariga ta'siri, Sayid Ahmadxon va Mahmudbek Tarziy kabi shaxslarning ijtimoiy-siyosiy qarashlari tahlil etilgan.
- Turkiston jadidlarining ozarbayjon va tatar taraqqiyparvarlari bilan madaniy-ma'rifiy hamkorligi masalalarini ochib berish: Bu mavzuda Turkiston jadidlarining ozarboyjon va tatar taraqqiyparvarlari bilan madaniy-ma'rifiy, ta'lim va teatr sohalaridagi hamkorligi, M.Sirojiddin, S.Sirojiddinov, A.Gʻanizoda kabi shaxslarning faoliyati koʻrib chiqilgan.
- Turkistondagi taraqqiyparvarlik harakatida Ismoilbek Gʻasparalining tutgan oʻrni: Ushbu qismda Ismoilbek Gʻasparalining milliy uyg'onish, ta'lim islohoti va til birligi g'oyalari, uning Turkistondagi jadidchilik harakatiga ta'siri, tashkil etgan maktab va jamiyatlari tahlil qilingan.
- Turkistondagi siyosiy uyushmalarning vujudga kelishida Sharq mamlakatlari taraqqiyparvarlarining tutgan oʻrni: Bu mavzu doirasida Turkiston taraqqiyparvarlarining siyosiy jarayonlardagi ishtiroki, Yosh turklar, Yosh afg'onlar, ozarboyjon va tatar taraqqiyparvarlarining tajribasidan foydalanishi, siyosiy uyushmalar tuzilishi va ularning faoliyati tahlil etilgan.
- Buxoro va Xorazm taraqqiyparvarlarining respublika davridagi faoliyati: Ushbu qismda Buxoro va Xorazm taraqqiyparvarlarining respublika davridagi ilmiy, ma'rifiy va madaniy aloqalari, siyosiy faoliyati, mustamlakachilikka qarshi kurashi va bolsheviklarga qarshi harakatlari koʻrib chiqilgan.