Ushbu kitob O'rta Osiyo xalqlarining XX asr boshidagi siyosiy voqealari va mustaqillik uchun kurashini o'rganishga bag'ishlangan manbalarni tahlil qiladi. Kitob Turkistonning sovet tuzumiga o'tishi, o'zbek xalqining 30-90 yillardagi tarixi va madaniy hayotiga oid manbalarni qamrab oladi.
Kitob Turkiston muxtoriyatining vujudga kelishi, faoliyati, tugatilishi sabablarini o'rganadi. Unda muxtoriyatning milliy ozodlik harakati sifatidagi ahamiyati, mahalliy xalqning muxtoriyatchilik harakatiga xayrixohligi, muxtoriyatning davlatchilik qurishdagi urinishlari tahlil qilinadi. Muxtoriyatning demokratik tamoyillarga asoslanganligi va bolsheviklar rejimi tomonidan yo'q qilinganligi haqida ma'lumot beriladi.
Kitob Turkiston muxtoriyatining tashkil topishi, faoliyati va tugatilishi jarayonlarini o'rganadi. Muxtoriyatning milliy ozodlik harakatidagi roli, bolsheviklar bilan munosabatlari, xalqning muxtoriyatga munosabati kabi masalalar tahlil qilinadi. Kitobda muxtoriyatning demokratik tamoyillarga asoslangan davlat qurishga urinishi, mahalliy xalqlarning o'z taqdirini o'zi belgilashga intilishi, jadidlarning roli va mustabid tuzumga qarshi kurashi yoritiladi. Muallif kitob so'ngida Turkiston muxtoriyati xalq xotirasida milliy ozodlik harakatining ramzi sifatida qolgan degan xulosaga keladi.
Ushbu bitiruv malakaviy ishi XX asr boshlarida Turkiston o'lkasida mavjud bo'lgan ijtimoiy-siyosiy harakatlarda davlat boshqaruvi g'oyasini o'rganishga bag'ishlangan. Unda Rossiyadagi fevral inqilobi va Turkistondagi siyosiy jarayonlarning jadallashuvi, o'lkada milliy siyosiy tashkilotlarning yuzaga kelishi, siyosiy tashkilotlarning faollashuvi va ularda davlatchilik g'oyalarining ilgari surilishi masalalari ko'rib chiqiladi. Shuningdek, Turkiston muxtoriyati va uning mohiyati, milliy matbuotda milliy-demokratik davlatchilikni tuzish masalalari ham yoritilgan.
Ushbu dissertatsiya "Turkiston va Sharq mamlakatlari taraqqiyparvarlarining o'zaro aloqalari (XIX asr oxiri – XX asrning birinchi choragi)" mavzusiga bag'ishlangan bo'lib, unda XIX asr oxiri – XX asrning birinchi choragida Turkiston hamda Sharq mamlakatlari taraqqiyparvarlari o'rtasidagi aloqalar, o'zaro hamkorlik va ta'sir masalari atroflicha o'rganilgan. Tadqiqotda Turkiston jadidchiligining shakllanishida Usmonli turk sultonligi, Misr, Eron, Hindiston, Afg'oniston taraqqiyparvarlarining ta'siri, milliy ozodlik harakatlari va ma'rifatparvarlik faoliyatlarining o'rni tahlil etilgan. Shuningdek, tadqiqotda o'zbek va tatar taraqqiyparvarlarining o'zaro hamkorligi, matbuot, ta'lim, madaniyat sohalaridagi aloqalar, siyosiy uyushmalar va ularning faoliyati yoritilgan. Kitobda o'z davrining siyosiy, ijtimoiy, iqtisodiy va madaniy jarayonlari, milliy uyg'onish harakatlari va taraqqiyparvarlarning ijtimoiy-siyosiy faoliyati atroflicha ko'rib chiqilgan.
Ushbu ishning asosiy maqsadi Turkiston general-gubernatorligi tomonidan tashkil etilgan harbiy-ma'muriy boshqaruv tizimining oʻlkadagi mavjud ijtimoiy-siyosiy, iqtisodiy va madaniy jarayonlarga, mahalliy aholining turmush tarziga ta'sirini oʻrganishdan iborat. Tadqiqotda Turkiston general-gubernatorligining huquqiy asoslari, boshqaruv apparatining tuzilishi, funksiyalari, va oʻlkadagi ijtimoiy-siyosiy, iqtisodiy va madaniy hayotiga ta'siri, shuningdek, rus imperiyasining mustamlakachilik siyosatining mohiyati tadqiq etiladi. Tadqiqotda arxiv hujjatlari, ilmiy adabiyotlar va boshqa manbalardan foydalanilgan.
Maqolada Turkiston jadidlari tafakkuridagi mahalliy xotin-qizlarning huquqini erkaklar bilan tenglashtirish, ularning ijtimoiy va siyosiy faolligini oshirish, jumladan, davlat dumasiga saylovlarda faol qatnashishi, davlat vazifalarini bajarishdagi o'rnini belgilash kabi masalalarining tahliliga bag'ishlangan.
Ushbu bitiruv malakaviy ishining asosiy maqsadi Rauf Parfi va Shavkat Rahmon ijodida Turkiston mavzusining ifodalanishi, uslubiy va badiiy jihatlarini chuqur o'rganishdan iborat. Ishda shoirlarning Turkiston timsoliga, uning tarixiy o'tmishi, buguni va kelajagi, shuningdek, milliy o'zlikni anglashdagi o'rni haqidagi she'rlari tahlil qilinadi. Mustaqillikdan avvalgi va keyingi davrlardagi Turkiston mavzusiga yondashuvlar, shoirlarning shaxsiyati va lirik qahramon uyg'unligi, poetik obrazlar va tasvir vositalarining qo'llanilishi hamda bu mavzuning hozirgi o'zbek she'riyatida davom ettirilishi atroflicha o'rganiladi. Kitobda shoirlarning Vatan muhabbati, milliy g'ururi, tarixiy xotirasi hamda kelajak haqidagi tasavvurlari o'z aksini topgan.
Ushbu avtoreferat Xolxujayeva Yulduz Uralboyevna tomonidan tayyorlangan «Turkiston aholisi va milliy tarkibi: tarixiy tahlil (1867-1917 yillar)» mavzusidagi falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasining qisqacha mazmunini ochib beradi. Tadqiqot Turkiston oʻlkasining mustamlakachilik davridagi aholisi va milliy tarkibini, ularning ijtimoiy-iqtisodiy holatini, demografik oʻzgarishlarni va turli millatlar, diniy konfessiyalar oʻrtasidagi munosabatlarni tarixiy-siyosiy, ijtimoiy-iqtisodiy va etnik nuqtai nazardan tahlil qiladi. Avtoreferatda tadqiqotning dolzarbligi, ilmiy yangiligi, mavzuning manbashunosligi, tadqiqot natijalarining amaliy ahamiyati, tadqiqotning respublika fan va texnologiyalar rivojlanishining ustuvor yoʻnalishlariga bogʻliqligi hamda tadqiqot natijalarining aprobatsiyasi va e'lon qilinganligi haqida ma'lumotlar berilgan.
Ushbu dissertatsiya tadqiqoti O'zbekiston Respublikasi siyosiy partiyalarining dasturiy hujjatlarida davlat va huquq masalalarining aks etishini tarixiy-huquqiy tahlil qilishga bag'ishlangan. Tadqiqotda XX asr boshlaridagi Turkiston siyosiy partiyalarining davlat va huquqqa oid g'oyalari, ularning davlat qurilishi, huquqiy tizimni isloh qilish bo'yicha takliflari o'rganilgan. Shuningdek, muallif siyosiy partiyalarning shakllanishi, faoliyati va ularning mamlakat siyosiy-huquqiy tizimidagi o'rni hamda ta'sirini tahlil qiladi. Tadqiqot natijalarida siyosiy partiyalarning faoliyatini yanada takomillashtirishga qaratilgan taklif va tavsiyalar ham keltirilgan.