Ernest Xeminguey asarlari ma’no va uslub xususiyatlarining tarjimadagi talqini muammolari
Ushbu dissertatsiya Ernest Xeminguey asarlarining mazmun va uslub xususiyatlarining oʻzbek tiliga tarjimasi jarayonida yuzaga keladigan muammolarni tahlil qilishga bagʻishlangan. Tadqiqotda muallif uslubini, uning badiiy tarjimada qayta yaratilishini, shuningdek, E.Xeminguey asarlaridagi badiiy psixologizm va uning tarjimadagi talqinini ilmiy-nazariy jihatdan oʻrganishga qaratilgan. Tadqiqot natijalari Ernest Xemingueyning koʻplab asarlarining oʻzbek tiliga tarjima qilinganligini, tarjimada uslubiy xususiyatlarning saqlanganligini koʻrsatadi.
Asosiy mavzular
- Dissertatsiya mavzusining dolzarbligi va zarurati: Jahon adabiyotining durdona asarlari millat ma'naviyatini shakllantirishda muhim rol oʻynaydi. Globallashuv jarayonida gʻoyaviy xurujlar va ommaviy madaniyat yosh avlod ongiga salbiy ta'sir koʻrsatmoqda. Bunga qarshi kurashish uchun adabiyotni, xususan, chet el adabiyotini chuqurroq oʻrganish va tarjima qilish zarur. Ernest Xeminguey ijodi jahon adabiyotining yirik namoyandasi sifatida bu borada muhim oʻrin tutadi.
- Tadqiqotning obyekti va predmeti: Obyekti sifatida Ernest Xemingueyning “Borlik va yoʻqlik”, “Chol va dengiz” asarlari hamda “Yomgʻirda qolgan mushuk”, “Yengilmas” hikoyalarining ingliz tilidagi asliyati va ularning oʻzbek tilidagi tarjima variantlari tanlangan. Predmeti esa E.Xeminguey asarlaridagi muallif uslubi va uni tarjimada oqilona qayta yaratish muammolarini tashkil etadi.
- Tadqiqot usullari: Qiyosiy-chogʻishtirma, semantik-strukturaviy, qiyosiy-tipologik, uslubiy va germenevtik tahlil usullaridan foydalanilgan.
- Tadqiqotning ilmiy yangiligi: Ernest Xeminguey asarlarining tarjimadagi adekvatligiga ta'sir qiluvchi muammolar aniqlangan, muallifning ijodiy oʻziga xosligi, dunyo adabiyotshunoslarining tadqiqotlari tahlil qilingan, shuningdek, badiiy tarjima qilish boʻyicha tavsiyalar ishlab chiqilgan.
- Tadqiqotning amaliy natijalari: Dissertatsiyada yoritilgan muallif uslubi tushunchasi hamda E.Xeminguey nasri tarjimasi uchun muhim boʻlgan xususiyatlar aniqlangan. Asliyat va tarjima mualliflari uslublari oʻrtasidagi oʻzaro aloqadorlik asoslangan. Natijada E.Xemingueyning bir qator asarlari oʻzbek tiliga tarjima qilinib, chop etilgan.
- Ernest Xeminguey uslubining oʻziga xos xususiyatlari: Yozuvchining uslubi minimalizm, «aysberg» va «teleograf» usullariga moyilligi bilan ajralib turadi. U asarlarida shaxsiy uslubini ochib berish uchun metafora, iroiya, giperbola, oʻxshatish kabi stilistik vositalardan keng foydalanadi.
- Ernest Xeminguey asarlarining tarjimadagi muammolari: Tarjimada boshqa tillarga xos unsurlarni chiqarib tashlash, muallif nutqining badiiy matnda ishtirok etmasligi, personajlarning oʻz-oʻziga baho berishi, ekvivalentlarni izlash kabi muammolar tarjimaning adekvatligiga ta'sir qilishi aniqlangan.
- Xulosa: Badiiy tarjimada muallif uslubini saqlab qolish muhim ahamiyatga ega. Ernest Xeminguey uslubining oʻziga xos xususiyatlarini tahlil qilish va uni tarjimada aks ettirish nazariy va amaliy jihatdan tadqiq etilgan. Tarjima adekvatligiga erishish uchun asliyat va tarjima oʻrtasida uslubiy mutanosiblik zarur.