Nazorat o‘lchash asboblari va avtomatika

“Shahar elektr ta'minoti” fanidan O'quv-uslubiy majmua. Ushbu O'quv-uslubiy majmua “Shaxar elektr ta'minoti” fani bo'yicha ma'ruza, amaliy va tajriba mashg'ulotlari asosida yaratilgan bo'lib, unda ma'ruza, amaliy va tajriba mashg'ulotlarini o'rganish bo'yicha 5310200 – Elektr energetikasi yo'nalishi uchun fanning o'quv dasturi, ishchi o'quv dasturi, ma'ruzalar matni, amaliy va tajriba mashg'ulotlariga uslubiy ko'rsatmalar, ta'lim texnologiyasi, vizual va ko'rgazmali taqdimot slaydlari, savol-javoblar, test savollari jamlangan. Mazkur O'quv-uslubiy majmuadan professor-o'qituvchilar, ilmiy xodimlar, tadqiqotchilar va ishlab chiqarish korxonalarining mutaxassislari ham foydalanishlari mumkin.

Asosiy mavzular

I. O‘quv materiallari: 1.1. Ma’ruza mashg‘ulotlari 1.2. Amaliy mashg‘ulotlar 1.3. Tajriba mashg‘ulotlari
II. Mustaqil ta’lim mashg‘ulotlari:
III. Glossariy:
IV. Ilovalar: 4.1. Fan dasturi 4.2. Ishchi fan dasturi 4.3. Baholash mezoni 4.4. Testlar to‘plami
V. Adabiyotlar ro‘yhati:
1-Mavzu: Nazorat o’lchash asboblari haqida umumiy ma’lumotlar: 1. Kirish. 2. Nazorat o‟lchash asboblari haqida asosiy tushunchalar. 3. O‟lchash vositalarining tasnifi. 4. O‟lchash vositalarining tavsifi. 5. Elektr o‟lchash usullari. 6. Axborot-o‟lchash tizimlari haqida ma‟lumotlar
2-Mavzu: Elektromexanik o’lchash asboblari: Reja: 1.Magnitoelektrik tizim asboblari. 2.Elektromagnit tizim asboblari. 3.Elektrodinamik tizim asboblari. 4.Induktsion tizim asboblari.
3-Mavzu: O’lchash ko’priklari va kompensatorlar: 1. O‟zgarmas tok ko‟priklari. 2. O‟zgarmas tok kompensatorlari.
4-Mavzu: Raqamli o’lchash asboblari: 1. Asosiy ta‟riflar, raqamli o‟lchash asboblarining umumiy xossalari. 2. Raqamli voltmetrlar, ishlash printsipi va namunalar. 3. Raqamli o‟lchash asboblarini ishlatish.
5-Mavzu: Zamonaviy o’lchash asboblari va ulardan foydalanish: 1. Multimetrlar. 2. Elektr energiyasi sifatini nazorat qilish qurilmasi. 3. Energotester. 4. Ko‟p funksiyali elektron hisoblagichlar.
6-Mavzu: Elektr zanjir parametrlarni o’lchash: 1. Tok va kuchlanishni o‟lchash. 2. Qarshiliklarni o‟lchash usullari. 3. Sig‟im va induktivlikni o‟lchash.
7-Mavzu: Quvvat va elektr energiyani o’lchash: 1. Bir fazali o‟zgaruvchan tok quvvatini o‟lchash. 2. O‟zgaruvchan tok zanjirlarida energiyani o‟lchash. 3. Reaktiv quvvatni va energiyani o‟lchash.
8-Mavzu: Uch fazali zanjir parametrlarni o’lchash: 1. Uch fazali zanjirda aktiv va reaktiv quvvatni o‟lchash. 2. Uch fazali zanjirda aktiv va reaktiv energiya miqdorini o‟lchash. 3. Fazalar siljishini o‟lchash. Chastotani o‟lchash.
9-Mavzu: Noelektr kattaliklarni o’lchash: 1. Noelektr kattaliklarni o‟lchash haqida ma‟lumotlar. 2. Noelektr kattaliklar o‟lchash o‟zgartkichlarining tavsiflari. 3. Noelektr kattaliklar o‟lchash o‟zgartkichlarining qo‟llanilishi.
10-Mavzu: Avtomatlashtirish tizimlari va uning elementlari: 1. Avtomatik rostlash tizimlari. 2. Rostlagichlar va rostlash qonunlari. 3. Ijrochi elementlar va rostlovchi organlar. 4. Relelarning asosiy turlari. 5. Tok va kuchlanish relelari. 6. Oraliq relelari. Avtomatik rostlash tizimlari
11-Mavzu: Taqsimlash tarmoqlarida avtomatik rostlash qurilmalari: 1. Transformatorlar ish rejimini avtomatik boshqarish. 2. Transformatorlar kuchlanishini avtomatik rostlash. 3. Reaktiv quvvatni avtomatik rostlash.
12.Amaliy mashg‘ulotlar: O‘zgarmas tok zanjirlarini xisoblash bO‘yicha nazariy ma’lumotlar
3-Ishni bajarish tartibi: 1.Tajriba stendi bilan tanishing, uning asosiy elementlari qarshilik, induktivlik va ularni sozlashni O„rganing. 2.Kerakli asboblar: -300 mA li O„zgaruvchan tok milliampermetri A1, A2,A3; - 250 V li O„zgaruvchan tok volьtmetri; - L- induktivlik g„altagi; - L1-L2-L3 chug„lanma lampalar (25 Vt 220 V); - U2 va U3 ulagichlar.
3. Ishni bajarish tartibi: 1.ELECTRONICS WORKBENCH dasturini ishga tushiring. 2. Tajriba sxemasini yuklash uchun ekranning chap yuqori burchagidagi tugmani bosing, ochilgan oynada "Zaryad" faylni belgilang va "Open" (Otkrыtь) tugmasini bosing. Ekranda quyidagi sxema hosil bO„ladi (12.2-rasm): 12.2-rasm 7. Ostsillograf belgisi ustida sichqonchaning chap tugmasini tO„xtovsiz ikki marta bosib ostsillografni ishga tushiring.
3. Ishni bajarish tartibi: 1.Rasm-8.2 dagi sxemani yig„ing. 2.Kerakli asboblar. - UA1-0,6kVt li vattmetr; - UA2 - 250V li O„zgaruvchan tok volьtmetri; - -UA3- UA4 –UA5-300mA O„zgaruvchan tok milliampermetri; - L-O„zgaruvchan induktiv g„altak; - S1-S3-4mf, 400V li kondensatorlar. 3. Latr kalitini «0-250V» holatga keltiring. 4. Zanjir uchlarini uch fazali manbaning V va S fazalariga, hamda «0-250V» li manbaning bog„ichlariga ulang. 5.Avtotransformator dastasini burab, Vkir0,5Vvs kuchlanishni O„rnating. 6.Kuchlanishlar Vvs, Vk ni konturning umumiy toki Ik ni, induktiv g„altakdagi tokni va aktiv quvvat R ni vattmetr bO„yicha sig„im 4,6,8 mf ga teng bO„lganda g„altak O„zaksiz va O„zakli holatida O„lchang.
3. Ishni bajarish tartibi: 1. 11.1-rasmga asosan sxemani yig„ing. 2.Kerakli asboblar: - 300 mA li O„zgaruvchan tok milliampermetri A1, A2,A3; - 250 V li O„zgaruvchan tok volьtmetri; - L- induktivlik g„altagi; - L1-L2-L3 chug„lanma lampalar (25 Vt 220 V); - U2 va U3 ulagichlar. 3. Sxemani manbaning A, V, S bog„ichlaridagi "3-220V" bog„ichlarga ulang. 4. Simmetrik (ulagich U2 ulangan, U3 ulanmagan) yukda O„lchov asboblarni kO„rsatkichlarini jadvalga yozing.
4-Tajriba ishi: Kuchlanishlar rezonansini O‘rganish 1.Ishning maqsadi - RC zanjirda kondensatorning zaryadlanish va razryadlanish vaqtida sodir bO„ladigan O„tkinchi jarayonlarni O„rganish. 2. Nazariy ma‟lumotlar Elektr zanjirlarning bitta turg„unlashgan rejimdan boshqasiga O„tishini xarakterlovchi jarayonlar O„tkinchi jarayonlar deb ataladi.
5-Tajriba ishi: Toklar rezonansini O‘rganish 1.Ishning maqsadi - induktiv va sig„im O„tkazuvchanliklar parallel ulangan zanjirlardagi rezonans hodisasini tajriba yuli bilan tekshirish. - rezonans holatida zanjir parametrlarini aniqlash va tebranish konturida rezonans vaqtida va undan keyingi ish rejimini O„rganish.
3. Ishni bajarish tartibi: 1.Rasm-11.1da keltirilagan sxemani yig„ing. 2.Kerakli asbob va uskunalar: - 0.6KW li vattmetr; - A1, A2, A3-300 mA li O„zgaruvchan tok milliampermetri; - V-250 V li volьtmetr; - LA-Induktiv g„altak; - K1,K2-ulagichlar. 3. Sxemani A,V,S,0 uch fazali manbaning”3-220V “ bog„lagichlariga ulang. 4. Simmetrik (K2-ulangan, K1-ulanmagan) yuk uchun, nolь sim ulangan va ulanmagan holatlar uchun O„lchash asboblarini kO„rsatishii yozing.