Arxaizmlar tarjimasida lingvomadaniy va lingvokognitiv xususiyatlar reprezentatsiyasi (Cho‘lponning “Kecha va kunduz” asarining ingliz tiliga tarjimalari misolida)

Ushbu dissertatsiya Oʻzbekiston Milliy universiteti huzuridagi Ilmiy kengash tomonidan tayyorlangan avtoreferat boʻlib, unda "Arxaizmlar tarjimasida lingvomadaniy va lingvokognitiv xususiyatlar representatsiyasi (Choʻlponning “Kecha va kunduz” asarining ingliz tiliga tarjimalari misolida)" mavzusidagi tadqiqotning asosiy natijalari, xulosalari va amaliy takliflari bayon etilgan. Tadqiqotda arxaizmlarning lingvomadaniy va lingvokognitiv xususiyatlarini oʻrganish, ularning ingliz tiliga tarjimasida yuzaga keladigan muammolarni aniqlash va ularning yechimiga doir takliflar ishlab chiqish koʻzda tutilgan. Kitobda arxaizmlarning klassifikatsiyasi, ularga ta'sir etuvchi omillar, tarjima usullari, shuningdek, lingvokognitiv aspektda ularning tadqiqi va amaliyotga joriy etilishi haqida batafsil maʼlumotlar berilgan.

Asosiy mavzular

• Kirish: Dissertatsiya mavzusining dolzarbligi, tadqiqotning respublika fan va texnologiyalari rivojlanishining ustuvor yoʻnalishlariga mosligi, muammoning oʻrganilganlik darajasi, maqsad va vazifalari, obyekti va predmeti, usullari, ilmiy yangiligi, amaliy natijalari va ularning ishonchliligi, shuningdek, ilmiy va amaliy ahamiyati haqida maʼlumot berilgan.
• Oʻzbek va ingliz tillarida eskirgan soʻzlarning tavsifi va tasnifi: Ushbu bobda oʻzbek va ingliz tillarida arxaizmlarning xususiyatlari, ularning eskirgan soʻzlar koʻlamida tutgan oʻrni, til sathlari, tarkibidagi komponentlari, eskirish darajasiga koʻra turlari haqida soʻz boradi. Arxaizmlarning klassifikatsiyasi, semantik kategoriyalari hamda lingvokulturologik jihatdan tasnifi keltirilgan.
• Badiiy tarjimada arxaizmlarning lingvomadaniy xususiyatlari: Bu bobda tarjima jarayonida arxaik birliklarni ifodalashda yuzaga keladigan muammolar va ularni bartaraf etishga qaratilgan asosiy tamoyillar, shuningdek, arxaizmlar tarjimasida lingvomadaniy xususiyatlarning aks etishi masalalari tahlil qilingan. Jumladan, Choʻlponning “Kecha va kunduz” asaridan olingan misollar orqali “sevinchilamoq” va “ahliya” kabi arxaizmlarning tarjimasi koʻrib chiqilgan.
• Lingvokognitiv aspektda arxaizmlarning oʻziga xos xususiyatlari va tarjimadagi reprezentatsiyasi: Uchinchi bobda kognitiv tilshunoslikda diaxron yoʻnalishning asosiy paradigmalari, arxaizatsiyaning arxaik konseptlar tarjimasiga taʼsiri hamda freym nazariyasiga koʻra arxaizmlarning tarjimadagi reprezentatsiyasi tahlil qilingan. Freym koʻchishi hodisasi, arxaik freym koʻchishi kabi tushunchalar va ularning tarjimadagi ahamiyati ochib berilgan.
• Xulosa: Dissertatsiyada keltirilgan asosiy xulosalar va ilmiy yangiliklar, amaliy natijalar hamda ularning joriy qilinganligi boʻyicha maʼlumotlar berilgan. Tadqiqotning asosiy natijalaridan kelib chiqib, arxaizmlarni tarjima qilish boʻyicha amaliy taklif va tavsiyalar ishlab chiqilgan.