Maqsud Shayxzoda dramalarining lingvopoetik xususiyatlari
Ushbu avtoreferat Maqsud Shayxzodaning dramalarining lingvopoetik xususiyatlarini o‘rganishga bag‘ishlangan. Tadqiqotda tilshunoslikning turli yo‘nalishlari, jumladan, lingvopoetika, stilistika, semantika, leksikologiya kabi fanlarning nazariy va metodologik jihatlari, shuningdek, Maqsud Shayxzoda ijodining o‘ziga xos jihatlari, dramalaridagi til birliklarining ishlatilishi, badiiy vositalarning qo‘llanilishi, qahramonlar nutqining tahlili kabi masalalar atroflicha o‘rganilgan. Xususan, “Mirzo Ulug‘bek” va “Jaloliddin Manguberdi” asarlarining lingvopoetik tahlili asosida muallifning shekspirshunoslik, Sharq dramaturgiyasi an’analarini o‘zbek tiliga olib kirishdagi o‘rni, tilimizning imkoniyatlaridan foydalanish mahorati, milliy va tarixiy ruhni aks ettirishdagi o‘ziga xos uslubi ochib berilgan.
Asosiy mavzular
- Kirish: Dissertatsiya mavzusining dolzarbligi va zarurati, jahon tilshunosligida lingvopoetikaning rivojlanishi, yangi O‘zbekiston sharoitida tilshunoslikning rivojlanishi, Maqsud Shayxzoda ijodining o‘rganilganlik darajasi, tadqiqotning maqsadi va vazifalari, ilmiy yangiligi, amaliy ahamiyati, tadqiqot natijalarining aprobatsiyasi va joriy qilinishi haqida ma'lumot beradi.
- Tadqiqotning ilmiy yangiligi: Dramatik asarlarning oʻziga xos janr tabiati bilan bog'liq lisoniy xususiyatlari va lingvopoetik tadqiq usullari aniqlangan; Maqsud Shayxzodaning til birliklarining takroriga asoslangan alliteratsiya, anafora, epifora, rifma (qofiya), assonans kabi tasviriy vositalardan foydalanish borasidagi mahorati va bunday vositalarning lingvopoetik jihatlari ochib berilgan; adibning tarixiy voqelikni yoritish borasidagi mahorati, til birliklarining lingvopoetik tahlili yoritilgan; dramaturgning ritorik soʻroq, ritorik xitob, murojaat birliklari kabi sintaktik vositalarning uslubiy, badiiy imkoniyatlari hamda lingvopoetik xususiyatlari ochib berilgan.
- Tadqiqotning amaliy natijalari: Oʻzbek tili lingvopoetikasining taraqqiyoti va rivojlanish bosqichlari ilmiy asoslangan; Maqsud Shayxzoda dramalari lingvopoetik tadqiqi natijasida chiqarilgan xulosalar hozirgi oʻzbek tilshunosligi uchun zarur ma'lumot berishi va lingvopoetika bo'yicha tadqiqotlar yaratishdagi ahamiyati koʻrsatib berilgan; tilshunoslikning leksikologiya, uslubiyat boʻlimlarini va lingvopoetika sohalarini oʻqitishda amaliy manba vazifasini bajarishi isbotlangan.
- Asosiy qism: Dissertatsiyaning 1-bobida dramatik asarlarning lingvopoetik tahlili va Maqsud Shayxzoda dramaturgyasi, 2-bobida Maqsud Shayxzoda dramalaridagi onomastik, paremiologik va murojaat birliklarining lingvopoetik tahlili, 3-bobida esa dramalardagi tasviriy va uslubiy vositalarning lingvopoetik tahlili yoritilgan. Jumladan, har bir qismda til birliklarining qoʻllanilishi, badiiy vositalarning o‘rni, qahramonlar nutqining tahlili keng qamrovli o‘rganilgan.