Harbiy toksikologiya asoslari

Ushbu kitob Oʻzbekiston Respublikasi Oliy va Oʻrta Maxsus Ta'lim Vazirligi Oʻrta Maxsus, Kasb-Hunаr Ta'limi Markazi tomonidan ishlab chiqilgan bo'lib, "Harbiy toksikologiya asoslari" deb nomlangan. Unda harbiy toksikologiya fanining asoslari, zaharli moddalarning turlari, ulardan zaharlanganda yuzaga chiqadigan belgilar, zaharlanganlarga yordam berish va zaharli moddalarning inson organizmiga ta'sir mexanizmi, kimyoviy qurollarning turlari, ularni aniqlash usullari va ular bilan zaharlanganda koʻrsatiladigan birinchi tibbiy yordam hamda davolash usullari haqida keng qamrovli ma'lumotlar berilgan. Kitob kasb-hunar kollejlari uchun oʻquv qoʻllanma sifatida tavsiya etilgan.

Asosiy mavzular

Kirish: Kimyoviy qurollarning paydo bo'lishi va rivojlanishi, harbiy toksikologiya fanining shakllanishi va uning ahamiyati haqida ma'lumot berilgan.
Harbiy toksikologiya fanining mazmun-mohiyati: Toksikologiya fanining asoslari, harbiy toksikologiya fanining vazifalari va maqsadlari, zaharli moddalarning organizmga ta'sirini o'rganishning dolzarbligi haqida so'z boradi.
Zaharlovchi moddalarning tasniflanishi: Zaharli moddalarning taktik va fiziologik jihatdan tasniflanishi, ularning kimyoviy tuzilishi va organizmga ta'sir etish xarakteriga ko'ra guruhlarga ajratilishi batafsil yoritilgan.
Kimyoviy hujum vositalari: Kimyoviy qurollarning turlari, ulardan foydalanish usullari (aviatsiya bombalari, artilleriya snaryadlari, raketalar, kassetalar) va ularning tuzilishi haqida ma'lumot berilgan.
Zaharlovchi moddalarning ta'sir mexanizmi: Zaharli moddalarning organizmga ta'sir etish mexanizmlari, toksik doza va konsentratsiya tushunchalari, zaharli moddalarning turli yo'llar bilan organizmga tushishi va ular orqali chiqarilishi haqida ma'lumot berilgan.
Fosfororganik va asabni falajlovchi zaharli moddalar: Fosfororganik birikmalar (zarin, zoman, VX) va ularning fizik-kimyoviy xossalari, ta'sir mexanizmi, klinik manzarasi, zaharlanishning salbiy oqibatlari va davolash usullari haqida batafsil ma'lumot berilgan.
Teriga ta'sir qiluvchi zaharli moddalar: Iprit, lyuizit kabi teriga ta'sir qiluvchi zaharli moddalarning fizik-kimyoviy xossalari, ta'sir mexanizmi, klinik manzarasi, zaharlanishning turlari va birinchi tibbiy yordam haqida ma'lumot berilgan.
Ruhiy-kimyoviy ta'sirga ega zaharli moddalar: BZ gazi kabi ruhiy-kimyoviy ta'sirga ega moddalarning fizik-kimyoviy xossalari, ta'sir mexanizmi, klinik manzarasi, zaharlanishning oldini olish va davolash usullari haqida so'z boradi.
Tibbiy evakuatsiya bosqichlarida koʻrsatiladigan tibbiy yordam turlari. Ziddi zaharlar bilan davolash: Kimyoviy zararlanish o'chog'ida ko'rsatiladigan birinchi tibbiy yordam turlari, malakali tibbiy yordam, ixtisoslashgan tibbiy yordam va ziddi zaharlar bilan davolash usullari haqida ma'lumot berilgan.
Ta'sirlantiruvchi va ko'zdan yosh oqizuvchi zaharli moddalar: Adamsit, CS, xlorasetofenon, brombenzilsianid kabi ta'sirlantiruvchi moddalarning fizik-kimyoviy xossalari, ta'sir mexanizmi, klinik manzarasi va birinchi tibbiy yordam haqida ma'lumot berilgan.
Umumiy zaharlash ta'siriga ega moddalar: Sinil kislota va xlorsian kabi umumiy zaharlash ta'siriga ega moddalarning xossalari, ta'sir mexanizmi, klinik manzarasi va zaharlanishning oldini olish hamda davolash usullari haqida so'z boradi.
Uglerod oksidi (CO)dan zaharlanish: Uglerod oksidi (CO) gazining xossalari, organizmga ta'siri, zaharlanishning klinik manzarasi va birinchi tibbiy yordam haqida ma'lumot berilgan.
Boʻgʻuvchi ta'sirga ega zaharli moddalar: Fosgen kabi bo'g'uvchi ta'sirga ega zaharli moddalarning xossalari, ta'sir mexanizmi, klinik manzarasi, asoratlari va birinchi tibbiy yordam haqida ma'lumot berilgan.
Harbiy qismlarda, muassasalarda ishlatiladigan texnik suyuqliklar: Etilenglikol va metil spirti kabi texnik suyuqliklarning xossalari, ta'sir mexanizmi, klinik manzarasi, zaharlanishning oldini olish va davolash usullari haqida ma'lumot berilgan.
Tahlil qilish uchun namuna olish. Suv va oziq-ovqat mahsulotlarini tekshirish: Zaharli moddalar bilan zararlangan hududlardan suv va oziq-ovqat mahsulotlaridan namuna olish tartibi, ularni laboratoriyada tekshirish usullari va namunalarni degazatsiya qilish haqida ma'lumot berilgan.
Qisman va to'liq maxsus ishlov oʻtkazish qoidalari: Zaharlangan shaxsiy tarkibni maxsus ishlovdan o'tkazish qoidalari, qisman va to'liq sanitar ishlov berish tartiblari, degazatsiya usullari haqida batafsil ma'lumot berilgan.
Zaharlangan, yaralangan shaxsiy tarkibni maxsus ishlovdan o'tkazish: Jarohatlanganlarni maxsus ishlovdan o'tkazish tartibi, saralash punkti va sanitar ishlov berish bo'limlarining tashkil etilishi hamda ularda faoliyat ko'rsatadigan xodimlarning xavfsizlik qoidalari haqida ma'lumot berilgan.