Abu Bakr Xatib Bagʻdodiyning “Tarixi Bag’dod” asarida qoʻllanilgan uslub
Abu Bakr Xatib Bagʻdodiyning “Tarixi Bagʻdod” asari Bagʻdod tarixini va unda yashagan olimlarning tarjimai holini oʻz ichiga olgan muhim asardir. Kitobda 7831 ta muhaddis va boshqa ilmlar ahli, davlat arboblarining tarjimai hollari keltirilgan. Asarda Bagʻdod tarixiga oid yoʻqolib ketgan asarlar haqida ham maʼlumotlar berilgan. Xatib Bagʻdodiy olimlarning dars oʻtish usullari, mashhur madrasalar, masjidlarda hadis oʻrgatilishi, olimlar majlislarining ahamiyati kabi mavzularni yoritib bergan. Kitobda turli ilmiy sohalarga oid 446 ta asarning nomlari va ularning mavzulari keltirilgan. Asar, shuningdek, muallifning oʻz davridan oldingi asarlardan iqtibos keltirishi va Bagʻdod tarixiga oid asarlar yozgan mualliflar haqida maʼlumot berishi bilan ham ahamiyatlidir. Asarning muhim jihati shundaki, unda keltirilgan tarjimai hollarda mualliflar oʻzlarining ilmiy faoliyatlari, ijodlari va sharhlari bilan bogʻliq maʼlumotlarni qoldirganlar. Asar, ayniqsa, hadis ilmi va tarixchilik, adabiyotshunoslik sohalarida muhim manba hisoblanadi. Xatib Bagʻdodiy asarni alifbo tartibida tuzgan, ammo baʼzan tabaqot usuliga ham rioya qilgan. Kitobda sahobalar, tobeinlar va keyingi davr olimlarining tarjimai hollari keltirilgan boʻlib, ularning umumiy soni 4250 nafardan oshadi. Asarning yakunida 31 nafar olima ayollarning tarjimai holi keltirilgan. Xulosa qilib aytish mumkinki, Xatib Bagʻdodiyning ushbu asari Oʻzbekiston ilmiy-madaniy merosini oʻrganishda muhim ahamiyatga ega.
Asosiy mavzular
- Abu Bakr Xatib Bagʻdodiyning “Tarixi Bagʻdod” asari: Asarning umumiy tavsifi, uning ahamiyati, Bagʻdod tarixiga oid maʼlumotlar, olimlarning tarjimai hollari, ilmiy faoliyatlari, ijodlari va asarlarining keltirilishi.
- Asarning ilmiy va madaniy ahamiyati: “Tarixi Bagʻdod” asarining Oʻzbekiston ilmiy-madaniy merosini oʻrganishdagi oʻrni, uning tarix, hadis ilmi, adabiyotshunoslik kabi sohalarda manba sifatida qimmati.
- Asarda keltirilgan mavzular va ilmiy sohalar: Qurʼon ilmi, tafsir, hadis, fiqh, aqida, tasavvuf, mantiq, siyrat, lugʻat, nahv, geografiya kabi turli ilmiy sohalarga oid kitoblar va ularning ahamiyati.
- Olimlarning tarjimai holini keltirish uslubi: Asarda olimlarning tarjimai hollari alifbo tartibida keltirilganligi, baʼzan tabaqot usuliga ham rioya qilinganligi va keltirilgan tarjimai hollarning mazmuni.
- Boshqa olimlarning asarlaridan foydalanish va iqtiboslar: Xatib Bagʻdodiyning oʻzidan oldingi mualliflarning asarlaridan iqtibos keltirishi, ularning sharhlari va tanqidiy yondashuvlari.