Xondamir ilmiy – merosida tabiiy-ilmiy bilimlarning o‘rni va roli
Ushbu maqola XV-XVI asrlarda Movarounnahr va Xuroson hududlarida ilm-fan va madaniyatning yuksalishida buyuk alloma G'iyosiddin Humomiddin Muhammad Xondamirning o'rni va ahamiyatini ochib beradi. Xondamir o'zining ko'plab asarlarida o'sha davrdagi tarix, madaniyat, ijtimoiy-iqtisodiy hayotni yoritib berish bilan bir qatorda, tabiatshunoslik (fizika, astronomiya, tibbiyot) fanlarining rivojiga ham katta hissa qo'shganligini ta'kidlaydi. Maqolada Xondamirning o'zi faoliyat ko'rsatgan davr olimlari, jumladan, Maxdum Mavlono Fasixiddin Muhammad an-Nizomiy, Mavlono Kamoliddin Abdurazzoq Samarqandiy, Mavlono G'iyosiddin Muhammad va boshqalar asarlariga to'xtalib o'tilgan. Xondamirning tibbiyot ilmiga oid yozgan asarlari va u davrdagi mashhur shifoxonalar, jumladan, Hirotdagi "Dor ush-shifo" haqida ham ma'lumot beriladi. Maqolaning yakunida o'tmish merosi, jumladan, tabiiy-ilmiy bilimlarimizning hozirgi kungacha ahamiyatini yo'qotmaganligi ta'kidlanib, ushbu boy ilmiy merosni asrab-avaylash va kelajak avlodlarga yetkazish zarurati ta'kidlangan.
Asosiy mavzular
- Xondamirning ilmiy merosi va tabiiy-ilmiy bilimlar: Maqolada Xondamirning XV-XVI asrlar Movarounnahr va Xuroson madaniyatiga qo'shgan hissasi, xususan, uning tabiiy-ilmiy (fizika, astronomiya, tibbiyot) fanlariga oid bilimlarni o'rganishi va asarlarida bu fanlar rivojiga oid ma'lumotlarni yoritib berishi ta'kidlangan.
- O'rta Osiyo olimlarining ilmiy faoliyati: Xondamirning asarlarida o'sha davrning taniqli tarixchilari, tabiblar va boshqa olimlarining ilmiy merosi va faoliyati haqida berilgan ma'lumotlar keltirilgan. Jumladan, Maxdum Mavlono Fasixiddin Muhammad an-Nizomiy, Mavlono Kamoliddin Abdurazzoq Samarqandiy va boshqalar asarlariga to'xtalib o'tilgan.
- Tibbiyot ilmining rivojlanishi: Maqolada Xondamirning o'z davridagi tibbiyot ilmining yuksalishi, mashhur shifoxonalar, jumladan, Hirotdagi "Dor ush-shifo" va ushbu maskanning ham shifoxona, ham ilm dargohi sifatidagi o'rni haqida ma'lumot berilgan.
- O'tmish ilmiy merosni saqlash: Maqolaning xulosasida o'tmishda yaratilgan barcha bilimlar, xususan, tabiiy-ilmiy bilimlar hozirgi kungacha o'z ahamiyatini yo'qotmaganligi, shu sababli ushbu boy ilmiy merosni asrab-avaylash va kelajak avlodlarga yetkazish zarurligi ta'kidlangan.