Ushbu kitobda islom olamida kalom ilmining rivojlanishi, xususan Moturidiya va Ash'ariya ta'limotlarining shakllanishi, asosiy farqlari va o'ziga xosliklari chuqur o'rganilgan. Kitobda ikki ta'limotning asosiy masalalari, manbalari, ulamolari va ularning ilmiy merosi tahlil qilingan. Shuningdek, O'zbekiston hududida ushbu ta'limotlarning o'rni va ahamiyati ham yoritilgan.
Qisqacha mazmun mavjud emas.
Ushbu kitob Sa'duddin Taftazoniynning "Sharh al-Aqoid an-Nasafiya" asarining tahlilidir. Unda kalom ilmi, firqalar tarixi, islom falsafasi kabi mavzularga oid ma'lumotlar keltirilgan.
Ushbu dissertatsiya Oʻrta Osiyo (Movarounnahr) va unga qoʻshni hududlarda XV asrda yashagan, islom olamida mashhur boʻlgan taʼlimotlardan biri — moturidiylik taʼlimoti rivojiga oʻz hissasini qoʻshgan Saʼduddiddin Taftazoniyning ilmiy ijodi hamda uslubiy merosini tadqiq etishga bagʻishlangan. Tadqiqotda, ayniqsa, Taftazoniyning kalom ilmi, aynan aqidaviy masalalar boʻyicha yozgan asarlari, ularning qoʻlyozma nusxalari va ularning tadqiqi asosida mazkur taʼlimot rivojiga qoʻshgan ilmiy-nazariy hissasi ochib berilgan. Tadqiqot natijasida Taftazoniyning «Sharh al-Maqasid», «Sharh al-Aqoid», «Maqasid at-tolibin» kabi qator noyob asarlarining dunyo kutubxonalarida saqlanayotgan noyob qoʻlyozma nusxalari aniqlanib, ular oʻrganilgan. Shuningdek, Taftazoniyning ilmiy-nazariy qarashlari taʼsiri hamda Oʻrta Osiyo, X asrda Movarounnahrda shakllangan moturidiylik ilmiy-nazariy maktabi rivojidagi oʻrni tadqiq etilgan.
Ushbu dissertatsiya avtoreferati Otabek Bozorovich Muhammadiyevning "XI-XII asrlarda Movarounnahr moturidiya kalom maktabi rivojida Alouddin Usmandiyning oʻrni ("Lubob al-kalom" asari misolida)" mavzusidagi doktorlik (PhD) dissertatsiyasining qisqacha mazmunini ochib beradi. Unda Alouddin Usmandiyning hayoti, ilmiy merosi, xususan, "Lubob al-kalom" asari oʻrganiladi. Asarning ijtimoiy-ma'naviy muhitga ta'siri, moturidiya ta'limotiga qoʻshgan hissasi va uning ilmiy yangiliklari yoritilgan. Tadqiqotda Usmandiyning ilmiy qarashlari, zamonidagi ilmiy maktablar va ularning mohiyati ham tahlil qilingan.
Ushbu hujjat "Islom dini tarixi va falsafasi" fanining ma'ruzalari matnidir. Unda islom dinining kelib chiqishi, shakllanishi, falsafiy asoslari va Markaziy Osiyodagi roli kabi masalalar yoritilgan. Shuningdek, tasavvuf ta'limoti, kalom ilmi, mazhablar, va mutafakkirlar merosiga ham alohida e'tibor qaratilgan.
Ushbu kitob Imom Abu Mansur Moturidiyning hayoti, ilmiy merosi va ta'limoti, shuningdek, uning islom sivilizatsiyasiga qo'shgan hissasi haqida batafsil ma'lumot beradi. Kitobda Imom Moturidiyning shaxsiy hayoti, oilasi, ta'lim olishi, ustozi, o'zi yetishtirgan shogirdlari, ilmiy merosi, asarlari, jumladan "Kitobut tavhid" va "Ta'vilotul Qur'on" kabi fundamental asarlarining mazmun-mohiyati, aqidaviy qarashlari, xususan, ahli sunna val jamoa aqidasini shakllantirishdagi o'rni atroflicha tahlil qilingan. Shuningdek, "af’oli ixtiyoriy" (iroda erkinligi) tushunchasi, Allohning makon va zamondan holiligi, imonning mohiyati va uning ziyoda bo'lmasligi kabi masalalar yuzasidan Imom Moturidiyning qarashlari tushuntirilgan. Kitobda Imom Moturidiyning islom olamidagi nufuzli o'rni, uning ilmiy merosini o'rganish bo'yicha olib borilayotgan tadqiqotlar va xalqaro hamkorliklar, jumladan, O'zbekistonda tashkil etilgan Imom Moturidiy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazi hamda Imom Buxoriy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazining faoliyati haqida ham ma'lumot berilgan. Kitob oxirida Imom Moturidiyning hayotiy hikmatlaridan namunalar keltirilgan.
Ushbu dissertatsiya Sharq va Gʻarb olimlarining tadqiqotlariga asoslanib, Oʻrta Osiyoda, xususan Samarqandda IX-X asrlarda islom ilmining shakllanishida Iyodiylar oilasi va ularning ilmiy-ma'naviy merosining rolini ochib berishga bag'ishlangan. Tadqiqotda kalom ilmining nazariy asoslari, Samarqand kalom maktabining shakllanishida Iyodiylar oilasining o'rni, ularning ilmiy-amaliy faoliyati va zamonaviy ahamiyati oʻrganilgan. Kitobda Iyodiylar sulolasining ilmiy-amaliy merosi, ularning aqidaviy qarashlari hamda Movarounnahrda Hanafiy aqidasining rivojlanishidagi oʻrni tadqiq etilgan. Tadqiqotda shuningdek, Iyodiylar ilmiy merosining tasnifi amalga oshirilgan va ularning zamonaviy ahamiyati koʻrsatib berilgan. Ishlab chiqilgan ilmiy xulosalar va tavsiyalar ham keltirilgan.
Mazkur jurnal 2020-yil, ilm, ma'rifat va raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish yili munosabati bilan Imom Buxoriy Xalqaro ilmiy-tadqiqot markazi tomonidan nashr etilgan. Jurnalning "Imom Buxoriy saboqlari" deb nomlanishi, Imom Buxoriyning ilmiy va ma'naviy merosiga e'tibor qaratilishini ko'rsatadi. Unda ma'naviy-ma'rifiy, ilmiy-adabiy yo'nalishdagi maqolalar chop etilgan. Jurnalda Oila huquqi, Alouddin Usmoniyning ilm haqidagi qarashlari, Mahmud Zamaxshariyning "Ko'zi ojizga tasalli" risolasi, Narshaxiyning Buxoro tarixiga oid ma'lumotlari, Alouddin Attor shaxsiyati hamda Moturidiy va Islomiy e'tiqod kabi keng ko'lamli mavzular qamrab olingan. Shuningdek, turli davrlardagi ilmiy meros, tarixiy voqealar, falsafiy qarashlar, ijtimoiy institutlar va yoshlar tarbiyasi kabi dolzarb masalalar ham o'z aksini topgan.
Kitobda oʻrta asr musulmon olamida ilm-fanning rivojlanishiga katta hissa qoʻshgan Markaziy Osiyolik olimlar, xususan, Abu Nasr Farobiy, Abu Ali ibn Sino va Abu Rayhon Beruniyning hayoti, ilmiy merosi va dunyoqarashlari haqida maʼlumotlar keltirilgan. Kitob darslik va oʻquv qoʻllanma sifatida talabalarga moʻljallangan.